Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

Jamiyat – bu kishilar birgalikdagi faoliyatining tashkiliy shakllari turli 
darajalaridan iboratdir. 
Bu faoliyat doirasida turli-tuman jamiyat va uning a`zolari, 
ularga mansub bo’lgan birliklarning har biri uchun umumiy bo’lgan ehtiyojlari 
qondiriladi. Aniqroq qilib aytganda, 
jamiyat – bu o’z-o’zicha etarlilik bo’lib, o’z 
a`zolari turmush sharoiti uchun barcha zarur jarayonlarni yo’lga qo’yadi, amalga 
oshiradi.
Bu «o’z-o’zicha etarlilik»ni jamiyat bilan uning bir qismi bo’lgan siyosiy 
partiya nisbatini aniqlash misolida yaqqol ko’rish mumkin. Masalan, Xitoy Xalq 
Respublikasidagi hukumron partiyaning a`zolari soni allaqchon 100 million kishidan 
oshib ketgan. Lekin bu partiya jamiyat ichida mavjud. Umumiy soni mingdan ham ko’p 
bo’lmagan yovvoyilar qabilasi haqiqiy, to’laqonli jamiyat bo’la oladi. Gap shundaki, 
etnos tarixan birinchi o’z-o’zicha etarli ishtimoiy guruh bo’lgan. Etnos a`zolari 
birgalikdagi xatti-harakatlari bilan zarur hayot sharoitlarini yaratadilar. 
So’z turkumlaridan ot bo’lgan «sotsium» va «jamiyat» so’zdaridan «sotsial» va 
«ijtimoiy» sifatlar yasaladi. Binobarin ularni sinonim sifatida ishlatish to’g’ri 
bo’lmaydi. Chunki bu tushunchalar anglatadigan ma`nolar, garchand yaqin bo’lsada, 
lekin aynan emas. «Sotsium» tushunchasi «jamiyat» tushunchasidan keng. «Jamiyat» 
tushunchasi «sotsium» ifodalaydigan voqelikni konkretlashtirib aks ettiradi, uning 
mavjudlik usulini ko’rsatadi. YUqorida aytilganidek, «jamiyat» tushunchasida 
sotsiumni tashkil etgan birliklarning turli darajalardagi ifodasi aks etadi. Ushbu hol ot 

---

45 
va sifat ko’rinishidagi «jamiyat», «ijtimoiy» so’zlarni aniq ishlatish, o’rnida qo’llash 
zarurligini ko’rsatadi. 
«
Jamoa
» va «
jamiyat
» atamalari anglatgan ma`nolariga ko’ra yaqindir. Har ikki 
so’z arabcha «jam`a»dan yasalgan bo’lib, kishilarning turli darajada va maqomda 
olingan umumiyligini anglatadi. Agar «jamiyat» deyilganda keng ma`noda oldingi 
paragraflarda ko’rsatib o’tilganidek, kishilarning birgalikdagi manfaatlari va kelishuvi 
asosida, maqsadga muvofiq oqilona tashkil etilgan, birgalikdagi faoliyati ifodasi 
tushunilsa,