Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

Dyurkgeym sotsial taraqqiyotning etakchi omili mehnat taqsimoti
deb 
qaragan bo‘lsa-da,
bu jarayonni avtomatizm tarzida ifodalashdan yiroq edi. Jumladan, 
haddan tashqari ixtisoslashuv olib kelgan salbiy oqibatlarni bartaraf etish uchun ijtimoiy 
birdamlik, hamkorlik organlari—professional uyushmalar tashkil etish g‘oyasi 
Dyurkgeym sotsial taraqqiyot konsepsiyasida muhim o‘rin tutadi. 
P.Sorokin «sotsial genetika»sida
uning ijtimoiy taraqqiyot g’oyasi ilgari surilgan. 
Uningcha, «genetik sotsiologiya» yoki «sotsial genetika» sotsial evolyutsiya nazariyasi 
bo‘lib, u butun jamiyatning yoki uning muayyan tomonlari, institutlari rivojlanish 
chizig‘ini yoki tarixiy tendensiyalarini, shuningdek, bu tendensiyalardan og’ish va 
chekinishlarni tushuntirib beradi. Sorokin birinchilardan bo‘lib sotsiomadaniy 
o‘zgarishlar dinamikasi nazariyasini ishlab chiqdi. Bu nazariya bo‘yicha, ijtimoiy 
voqelik o‘zgarishi qonunli jarayondir. Muayyan ijtimoiy — madaniy ulkan tizimlar 
(supersistemalar) bir-birlari bilan dialektik ravishda almashinadi. Muayyan jamiyat 
hukmron bo‘lib turgan dunyoqarashning «o‘tmaslashib qolishi» uning boshqa 
dunyoqarashga o‘rnini bo‘shatib berishga olib keladi. Bu o‘z navbatida ijtimoiy 
muassasalar va normalarning o‘zgarishiga, jamiyatning tubdan o‘zgarishiga olib keladi. 
Jamiyatni bog‘lab, birlashtirib turuvchi bir asos emirilishni va boshqa muqobil madaniy 
tarzning (etosning) hukmronlikka intilnshi ijtimoiy, madaniy inqiroz, urush va boshqa 
ijtimoiy to‘fonlarga olib kelishi mumkin. Masalan, Sorokin fikricha, birinchi jahon 
urushi va 1917 inqilobi G‘arbiy Evropa ijtimoiy-madaniy tizimidagi to‘ntarishlar natija 
bo‘lib, ularning o‘zi keyingi ijtimoiy larzalarga olib keladi. 
Sotsiolog adabiyotda, shuningdek, qator ijtimoiy fanlar doirasida «sotsial 
rivojlanish», «sotsial bosqich», «sotsial taraqqiyot» tushunchalari ko‘p