R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

schotlar korrespondensiyasi
deganda, ularda 
xo‘jalik muomalalari natijasida sodir bo‘lgan hodisalarni aks ettirishda 
schotlar orasidagi o‘zaro aloqadorlikni ifodalash tushuniladi. 
 

---

120 
5.7. Buxgalteriya yozuvi (provodkasi) 
 
Xo‘jalik muomalalarini schotlarga yozish uchun hujjatlarda 
debetlanuvchi va kreditlanuvchi schotlar ko‘rsatiladi, ya’ni buxgalteriya 
yozuvi (schot formulasi) tuziladi. Demak, debetlanuvchi va kreditla-
nuvchi schot va aks ettiriladigan xo‘jalik muomalasining summasini 
ko‘rsatishga 
buxgalteriya yozuvi
(provodkasi) deyiladi. 
Buxgalteriya yozuvini tuzish uchun nafaqat ma’lum bilimlar 
yig‘indisiga ega bo‘lish, balki uni rasmiylashtirish ketma-ketligini ham 
bilish zarur. Eng avvalo, muayyan xo‘jalik muomalasining iqtisodiy 
mohiyatini aniq tushunish kerak. Faqat shunday tushuncha asosida 
mazkur muomala qaysi ikkita korrespondensiyalanuvchi schotlarda aks 
ettirilishini aniqlash mumkin. Umuman buxgalteriya yozuvini tuzishda 
quyidagi tartibga rioya qilish zarur (5.4-rasm). 
Masalan, korxona shartnomada ko‘rsatilgan summaning ma’lum 
qismi oldindan to‘langanidan so‘ng, mol yetkazib beruvchilardan 
materiallar sotib olgan va omborga kirim qilgan. Demak, xaridor-
korxonada mol yetkazib beruvchi tashkilot oldida sotib olingan 
materiallar va oldindan to‘langan summa o‘rtasidagi farqqa majburiyat 
vujudga keladi. Bu qarz kapital bo‘lib, uni xaridor oldindan tuzilgan 
shartnoma bo‘yicha zimmasiga olgan majburiyatlarga muvofiq qoplashi 
lozim. Xo‘jalik muomalasining mohiyati va iqtisodiy mazmuni shundan 
iborat. Omborda rasmiylashtirilgan kirim hujjati va schot-fakturaga ega 
buxgalter oldida mazkur xo‘jalik muomalasini qaysi bosqichda 
rasmiylashtirish masalasi yuzaga keladi: