Боҳодир эшов

хон 
қўлида бўлган. Олий ҳокимият ҳуқуқини берувчи ягона манба – 
олтин уруғ 
(Алтан уруг) 
ҳоҳиши бўлиб, олтин уруғ ўз хоҳиш – истагини шаҳзода ва 
аслзодаларнинг Қурултойида ифода этган. Олтин уруғнинг ҳар қандай аъзоси ўз 
фазилатлари билан шаҳзодалар ва олий аристократия томонидан хон бўлишга 
лозим топилса, хон бўлиб сайланган. Муғул жамиятида ноиблар, зодагонлар ва 

---

202 
аслзодалар турли-туман унвонлар бериш таъқиқланган. Абул Фараж ва 
Жувайнийнинг ―Ясоқ‖ларни шарҳлашига кўра, ―подшо тахтига ўтирган кишига 
фақат битта 
хон
ѐки 
қоон
унвони берилади. Унинг ака-ука ва қариндошлари фақат 
ўзининг номи билан аталади.‖ ―Ясоқ‖ларнинг бу қисмига жуда қаттиқ риоя 
қилинган бўлишига қарамай, XIV асрнинг ўрталаридан бошлаб Жўжи ва Чиғатой 
улусларида 
султон
унвони ишлатила бошланди.
Муғул анъаналарига кўра, янги ҳукмдорни сайлайдиган 
бутун муғул 
қурултойи
чингизийлар уруғининг ѐши энг улуғи ѐки вақтинча ҳукмдор 
томонидан чақирилган. Қурултой вақти олдиндан белгиланган ва чопарлар орқали 
барча улусларга хабар берилган. Белгиланган вақт ва аниқланган жойда улкан 
империянинг барча улусларидан шаҳзодалар ва уларнинг қариндош-уруғлари, 
маликалар, куѐв-кўрагонлар, обрўли нўѐнлар, амирлар, амалдорлар, шунингдек, 
муғулларга бўйсунган ҳукмдорлар ўзларининг қимматбаҳо ҳадя ва тортиқлари 
билан етиб келганлар. Қурултой бир неча ҳафта давом этган (мас., 1229 йилда 40 
кун, 1246 йилда 4 ҳафта ва ҳок.) 
Муғулларда ҳукмдор хон давлат бошқарувидаги олий ҳукмдор бўлиб, 
анъанага кўра, хон ҳокимияти умумий манфаатлар, жамиятдаги барқарорлик ва 
адолатлилик кафолати бўлган. Ҳукмдор хонадонининг ҳар бир вояга етган 
аъзосига, жумладан ҳукмдорнинг бева қолган хотинига империянинг умумий 
ҳудудидан маълум сондаги ҳунармандлар ва деҳқончилик туманлари берилган. 
Улардан келган фойда мулк эгасининг саройи ва қўшинлари эҳтиѐжини 
қондиришга сарфланган. 
Шу билан биргаликда ҳар бир вояга етган муғул шаҳзодаси