Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

NAZORAT SAVOLLARI:
1. Neft emulsiyalarini buzish usullari?
2. Deemulgatorlar turlari?
3. Deemulsatorlarning ishlash prinsipi qanday omillarga asoslangan?
4. Elektrodegidratorlarning ishlash prinsipini izohlang.
5. Neft emulsiyasi o’lchamlari qanday ko’rinishda bo’ladi?
6. ELOU qurilmasi xom ashyo va mahsuloti tavsifi qanday? 

---

228 
Ma’ruza-№25. Neftni birlamchi va chuqur qayta ishlash jarayonlari va 
qo’llaniladigan texnologik jihozlar. 
Reja: 
1.
Neftni qayta ishlash va neft-kimyo sintezi jarayonlarning asosiy 
kо‘rsatkichlari va ularning texnologik sxemadagi о‘rni. 
2.
Neftni qayta ishlash va neft kimyosi mahsulotlarini ishlab chiqarishning 
hozirgi zamon sxemalari. 
3.
Neft va gazni qayta ishlash sanoati korxonalari uskunalari va loyihalash 
asoslari uchun texnologik sxemalarni yaratish. 
4.
Neftni chuqur qayta ishlash jihozlari. 
 
Tayanch so’zlar va iboralar:
reaktorlari, adiabatik reaktor, izotermik 
reaktor, politropik jarayonli reaktor, oraliq issiqlik rejimli reaktorlar, avtotermik 
reaktor, gaz fazali reaksiyalar, suyuq fazali reaksiyalar, gomogen jarayonlar, 
geterogen jarayonlar, davriy reaktorlar, uzluksiz reaktorlar, turg‘un jarayonlar, 
noturg‘un jarayonlar. 
Qurilma va sexlarning texnologik qismini loyihalash 
Hozirgi zamonaviy neftni qayta ishlash korxonalarida neft turli sxemalar 
asosida qayta ishlanib, kimyoviy va yoqilg‘i mahsulotlarining kompleksi ishlab 
chiqariladi. Korxona-larning tashkiliy strukturasi bir nechta qurilmalarni bitta yoki 
bir ishlab chiqarishga birlashtirishga qaratiladi. Qurilmalarning loyihalari 
qurilayotgan korxona loyihasining asosini tashkil qiladi. 1950-1970 yillarda neftni 
qayta ishlash korxonalari asosan tipik loyihalar asosida qurilgan. Tipik loyihalarni 
qо‘llash loyihalash qiymatini kamay-tiradi, qurilishni tezlashtiradi va 
arzonlashtiradi. Lekin tipik loyiha asosida qurilgan korxonaninng ish 
kо‘rsatkichlari xom-ashyoning sifati yoki turlari о‘zgarganda kо‘p qiyinchiliklar 
keltirib chiqaradi. Bunday qurilmalardan mо‘ljallangan turdagi va sifatli 
mahsulotni olib bо‘lmaydi. Bunga misol qilib neftni birlamchi haydash 
qurilmalari, gazlarni fraksiyalash (AGFU) qurilmasini keltirish mumkin. Har bir 
korxona uchun xarakterli bо‘lgan о‘zining birlamchi va ikkilamchi jarayonlari 
bо‘lib, gazlardagi komponentlarning miqdori va nisbati har xildir.
Ikkilamchi jarayonlar amalga oshiriladigan qurilmalarda xom-ashyoning 
sifatiga yuqori talablar qо‘yiladi. Masalan: katalitik riforming qurilmasi uchun 
naften uglevodorodlarning miqdori ortib ketsa, reaktor blokining normal ishlashi 
buziladi. 
Agarda xom-ashyoda kо‘p miqdorda naften uglevodorodlar bо‘ladigan bо‘lsa, 
unda katalitik riforming uchun alohida, maxsus loyiha tuziladi. 

---

229