Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Юқори пластикликдаги гилни ёғсизлантириш учун хом ашё 
аралашмасига ёғсизлантирувчи қўшимчалар (шамот, шлак, кул, майда қум ва 
ш.к.) ёки маълум миқдорда пластиклиги кам гил қўшилади. 
Керамик материалда ғовак ҳосил қилиш учун унинг таркибига ёғоч 
қипиғи, тошкўмир кукуни, лигнин, торф чанги сингари куйдириш жараёнида 
ёниб кетадиган қўшимчалар қўшилади. Бу қўшимчалар ёғсизлантирувчи 
ҳисобланади. 
ТУЗИЛИШИ
Гил ғиштлар ишлаб чиқаришда ишлатилади, узунлиги ва 
чидамлилигига кўра гил черепетсиялари хона деворлари ва полларини 
ёнғиндан сақлашга ёрдам беради. Гил қувурлари чидамлилиги, узунлиги, 
рангсиз ва арзонлиги жиҳатидан канализация қувурларида, дренажларда ва 
сув қувурларида фойдаланилади. 
ГИЛ ВА УНИНГ КЛАССИФИКАЦИЯСИ: 
Гил ғишт ишлаб чиқаришда ғоятда муҳим қурилиш матриали 
ҳисобланади.Бу катта ҳажмдаги тупроқли минерал ёки бир-бирига 
боғланмаган қоя бўлиб сув билан аралашиш қобилятига эга ва моғорлаган 
ва қуриган пайтларда унинг шакли қайтадан тикланиш қобилятига эга 
бўладиган эгилувчан пластик шаклга эгадир. Шундай тарзда гиллар
қиздирилганида қизаради, ва ўша пайтда қаттиқ ва кучли шаклга келади.Бу 
гилдаги микротузилиш ўзгаришлари натижаси ва кимёвий хусусиятидир. Энг 
тоза гиллар асосан каолинит (2SiO
2
*Al
2
O
3
*2H
2
O) билан биргаликда кичик 
ҳажмдаги минераллар масалан, кварц, слуда, фелдспар, калкит, магнесит ва 
бошқалардан иборат бўлади.Ундан қолган гиллар каолин ёки Хитой гили 
шаклида машҳур бўлиб қоялар остидаги чиришдан шаклланади ва 
кулолчилик маҳсулотлари ишлаб чиқаришда фойдаланилади. Маълум бир 
жойдан олиб келинган ёки чўккан гиллар об-ҳаво таъсирида пайдо бўлади. 
Булар кўпроқ тарқаладиган, брикмалардан иборат, ва она қояларнинг катта 

---

82