Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
бўлади. Қуруқ иссиқ иқлим шароити бўлган Марказий Осиё мамлакатларида 
йўл бетонларига юқори ҳароратдан ҳосил бўладиган ички зўриқиш ҳам 
салбий таъсир этади. 
Автомобил ва ҳаво кемаларининг ҳаракатидан ҳосил бўладиган динамик 
кучланишлар, зарблар, ишқаланишлар, турли газлар бетоннинг емирилишини 
тезлаштиради. Шу сабабли йўл бетонларига зичлиги, мустаҳкамлиги, совуққа 
чидамлилиги, едирилишга бардошлиги бўйича юқори талаблар қўйилади. 
Йўл бетонининг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси бўйича маркаси М300-
М500, эгилишдаги мустаҳкамлиги 4-5,5 МПа бўлиши керак. Бетоннинг 
совуққа чидамлилиги /150, /200 ва юқори бўлиши шарт. 
Йўл ва аэродром қопламалари бетони 500 маркали портландцемент 
асосида тайёрланади. Эксплуатация хоссаларини яхшилаш учун цемент ёки 
бетон таркибига гидрофоб, дифил моддалар ва суперпластификаторлар 
киритиш мумкин. 
Бетон учун майда тўлдиргич сифатида тозаланган кварц қумлари, йирик 
тўлдиргич сифатида эса гранитсимон зич тоғ жинсларидан чақиб сараланган 
чақиқ тошлар ишлатилиши мақсадга мувофиқдир. 
Йўл ва аэродром қопламалари бетонлари бетон қориш цехларида ёки 
автобетонқоргичларда синчиклаб қорилади ва махсус бетон қуйиш 
машиналари ёрдамида қуйилади. Бетон иссиқ-совуқдан ҳосил бўладиган 
деформацияларни ҳисобга олиб деформация чоклари қолдирилиб қуйилиши 
керак. Бетон қуйилгач дастлабки кунларда сувнинг буғланишини кескин 
камайтириш ва қопламанинг об-ҳаво шароитига чидамлилигини ошириш 
мақсадида унинг юзаси махсус полимер материаллар (лак этинол, битум ва 
қатрон эмулсиялари, сувда эрийдиган полимерлар ва ш.к) билан 
ҳимояланиши мумкин. 
Оловбардош бетон 
Бетон юқори ҳарорат таъсирида сувсизланади, мустаҳкамлиги пасаяди, 
кристаллогидратлар ва Са(ОН)
2
парчаланади, ёриқлар ҳосил бўлади. Бу ҳолат 

---

280