|
9.6. Ishlab chiqarish korxonalarini yoritish tizimi.
9.6. 1. Ishlab chiqarishda yoritish va uni meyorlari.
Ishlab chiqarish xonalarining va ish joylarining yoritilganligi,
mehnat gigienasining muhim ko’rsatkichlaridan biri hisoblanib,
mehnatni ilmiy asosda tashkil etishning va ishlab chiqarish
madaniyatining ajralmas qismi hisoblanadi. Yoritilganlik insonning
tashqi muhit bilan bog’lanishini aniqlovchi va inson miyasiga
keluvchi tashqi dunyo to’g’risidagi ma’lumotlarning sifatini
ifodalovchi asosiy ko’rsatkichlardan biridir. To’g’ri va me’yoriy
miqdordagi yoritilganlik ish qurollari va jihozlarning rangini,
o’lchamlarini tezda aniqlashga imkon beradi va ishchining mehnat
181
qobiliyatini
uzoq
muddatgacha
saqlanib
qolishiga,
mehnat
unumdorligining oshishiga, ishlab chiqarilgan mahsulotning sifatli
bo’lishiga sharoit yaratib, mehnat xavfsizligini oshiradi.
27 - rasm.
Yoritilgаnlikning ish jоyigа tа’siri: 1- ishning
sifаtsizligigа; 2 – bахtsiz хоdisаlаr sоnigа; 3 – ish unumdоrligigа; 4
- tоliqishgа
Yorug’lik
- elektromagnit spektrini ko’zga ko’rinadigan sohasining
bir qismi hisoblanadi. Uning asosiy xarakteristikasi sifatida to’lqin
uzunligi
va tebranish chastotasi v kabul qilingan. Bu ko’rsatkichlar
orasidagi o’zaro bog’lanish quyidagicha ifodalanadi:
/
с
bu еrda c – yorug’likning tarqalish tezligi. Ko’zning ko’rish
darajasi spektrning ko’rinadigan sohasini har xil qismida turlicha
bo’lib, spektrning yashil oblastida, to’lqin uzunligi
=554 nm
bo’lgan holatda maksimal hisoblanadi.
Yoritilganlikning asosiy yorug’lik - texnik ko’rsatkichlariga:
yorug’lik kuchi, yoritilganlik, yorug’likni yutish, o’tkazish va
qaytarish koeffitsienti, ravshanlilik, ob’ektning fon bilan kontrasti
(ob’ekt bilan asosiy rang orasidagi keskin farq), yoritilganlikning
pulsasiya va notekislik koeffitsientlari kiradi.
Yorug’lik kuchi (J)
–yorug’lik oqimining yorug’lik tarqaladigan
burchakga nisbati orqali ifodalanadi. Yorug’lik kuchining o’lchov
birligi qilib «Kandela» (Kd) kabul qilingan
182
Yorug’lik oqimi
yorug’lik quvvati orqali xarakterlanadi va
lyumenda (Lm) o’lchanadi.
Yoritilganlik
yorug’lik oqimining sirt bo’ylab zichligi bo’lib,
lyuks (Lk) da o’lchanadi.
YOritilganlikni qaytarish, yutish, o’tkazish koeffisientlari
.
Yoritilganlik sifati yoritilganlik miqdori va yoritiluvchi yuzaning
xususiyatlariga bog’liq bo’ladi. Yoritiluvchi yuzaning yoruglik
oqimini qaytarish, yutish va o’tkazish xususiyatlari yorug’likni
qaytarish
yo
, yutish
yo
va o’tkazish
yo
koeffitsientlari orqali
baholanadi. Ushbu koeffitsientlar quyidagicha aniqlanadi:
Ф
Ф
Ф
Ф
Ф
Ф
yo
yo
yo
/
;
/
;
/
bu еrda F - yoritiladigan yuzaga tushadigan yoruglik oqimi;
F
, F
,
F
-mos holda, yoritiladigan yuzadan qaytgan, yutilgan va
o’tkazilgan yorug’lik oqimi, Lm.
Ravshanlilik, kontrast va fon
. Yoritiladigan yuzaning asosiy
xarakteristikalaridan biri yorug’likni qaytarish xususiyati hisoblanadi
va bu yuzaning ravshanligi («yarkost») ga bog’liq bo’ladi.
Ravshanlilikning o’lchov birligi qilib Nit (Nt) kabul qilingan. Buyum
sirti (yuzasi) dagi ravshanlilik bilan umumiy atrof foni (rangi)
orasidagi keskin farq kontrast deb ataladi. Fon deb farqlanadigan
ob’ektga taaluqli yuzaning rangiga, ya’ni ushbu ob’ekt (buyum)
joylashgan yuzaning rangiga aytiladi. Fon yorug’lik oqimini
qaytarish xususiyati bilan xarakterlanadi va
c
0,4 bo’lganda
yorug’,
c
=0,2...0,4 bo’lganda o’rta,
c
0,2 bo’lganda qora
hisoblanadi.
Fonga bog’liq holda kontrast Ko
0,5 bo’lsa yuqori, Ko=0,2...0,5
bo’lsa o’rtacha, Ko
0,2 bo’lsa kichik hisoblanadi.
Yoritilganlikning pulsasiya koeffisienti
(Kp) – o’zgaruvchan tok
bilan ishlovchi gazrazryadli chiroqlarda yorug’likning o’zgarishi
natijasida yuzaga keladigan yoritilganlik tebranishining nisbiy
chuqurligi orqali baholanadi va u quyidagicha aniqlanadi:
183
%
100
2
'
min
max
r
o
р
E
E
Е
К
bu еrda Е
max
, Е
min
, Е
о’r
– tebranish davridagi maksimal, minimal
va o’rtacha yoritilganlik. Yoritilganlik pulsasiya koeffitsienti (K
p
)
10...20 % bo’lishi lozim.
Yoritilganlikning notekislik koeffisienti Knk- ishchi yuzadagi
minimal va maksimal yoritilganliklarning nisbati orqali ifodalanadi,
max
min
E
Е
К
н
Do'stlaringiz bilan baham: |
