O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Sun’iy havo almashinish sistemalari. 
Sun’iy, ya’ni mexanik 
shamollatish sistemalarida havo almashinishi shamollatkichlar yoki 
ejektorlar yordamida amalga oshiriladi. Sun’iy havo almashinish 
qurilmalarining afzalliklari shundaki, ular yordamida xonaning 
istalgan joyidan iflos havoni haydab chiqarish yoki xonaga toza havo 
yuborish hamda bu qurilmalarga havoni isitish, namlash va tozalash 
moslamalarini o’rnatish mumkin. Bunday shamollatish qurilmalari 
shamollatkichdan, 
havoni 
yuborish 
yoki 
xaydab 
chiqarish 
qurilmasidan, havo kanallaridan va filtrdan tashkil topgan bo’ladi. 
SHamollatkichlar markazdan qochma va o’qli bo’ladi. Markazdan 
qochma ventilyatorlar hosil qilgan bosimlariga ko’ra 3 turga 
bo’linadi: past bosimli – 1000 N/m
2
(Pa)gacha; o’rta bosimli-
1000...3000 N/m
2
(Pa); yuqori bosimli – 3000... 15 000 N/m
2
(Pa). 
Shamollatkichlarning markasida ko’rsatilgan raqam, ventilyator 
ish 
g’ildiragining 
diametrini 
bildiradi, 
masalan, 
№5 
shamollatkichining 5 soni shamollatkich ish g’ildiragining diametri 
D
i.g
. =500 mm ekanligini ko’rsatadi.
O’qli shamollatkichlar past bosimli havo almashinish talab 
etiladigan ishlab chiqarish xonalarida o’rnatiladi. Ular 250-300 N/m
2
atrofida bosim hosil qiladi. Suniy shamollatish sistemalarining havo 
quvurlari po’latdan tayyorlanadi. Agressiv ximiyaviy moddalar bilan 
ifloslangan havo harakatlanuvchi quvurlar esa zanglamaydigan 
po’latdan, viniplastdan yoki keramikadan tayyorlanishi mumkin.
Havo quvurlari sistemasiga xonaga kiritiladigan havoning 
miqdorini rostlash, havoni tozalash, isitish, sovutish va namlash 
moslamalari 
o’rnatiladi. 
Havoni 
isitishda 
kaloriferlardan 
foydalaniladi. 
Ular 
tuzilishi 
va 
ishlash 
prinsipi 
jihatidan 
avtomobillarning radiatoriga o’xshash bo’ladi. 

---

177 
24 - rasm. a - ejektor: 1-naychi quvuri; 2-havoni engillashtirish 
kamerasi; 3- havoni aralashtiruvchi kamerasi; b- siklon
Havoni sovutish moslamalari esa 2 xil: sirt bo’yicha sovutish va 
kontaktli sovutish qurilmalariga bo’linadi. Sirt bo’yicha sovutish 
qurilmalari kalorifer shaklida bo’lib, sovutuvchi sifatida sovuq suv, 
ammiak 
yoki 
freondan 
foydalaniladi. 
Kontaktli 
sovutish 
qurilmalarida havo suv kamerasida yuzaga keluvchi yomg’irli muhit 
orqali o’tib soviydi. 
Havoni tozalashda esa turli xil material filtrlardan, yog’ 
filtrlaridan, elektrik va ultratovushli filtrlardan foydalaniladi.