O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Sensor bir xillik, bir signallar bo’lishi bilan xarakterlanadi
. Bir 
xillilik mehnat qilishda zerikish, uyquchilik, beparvolikni va 
befarqlilikri keltirib chiqaradi. 
Ishda bir xillikni yo’qotish uchun quydagilar qo’llaniladi: mehnat 
bilan dam olishni to’g’ri almashtirib turish; ishda harakatlar xilma-
xilligini, mehnatni mazmunini kengaytirish, xodimni mehnatga jalb 
qilish; ishchi harakatlarini avtomatizm darajasiga еtkazish; dinamik 
yoritishdan foydalanish; ish joyni estetik jihatdan ko’tarish; 
funksiоnаl ohanglarni qo’llash. 
Ishlab chiqarish charchog’i yana qattiq ishlashdan yuzaga keladi: 
masalani еchishda vaqt ziqligi; sensor o’ta yuklanish va ishsizlik; 
atrof muhit faktorlarining tez o’zgarishi; operatorning malakasi еtarli 
emasligi. 
Mehnat faoliyatining yuqori intensivligi stresslarni yuzaga 
keltirib, xatoliklar va operator harakatida nomutanosibliklar 
bo’lishiga sabab bo’ladi. 
Operator 
holatini 
nazorat 
qilish.
 
Inson-texnika-muhit 
sistemasining samarali va ishonchli ishlab turishning muhim omili 
bo’lib operatorning funksiоnаl holati hisoblanadi. U turli 
ko’rsatgichlar bilan xarakterlandi: ishchanlik; xulq atvori (muloqot, 
o’zini tutish madaniyati, tovush toni); vegetativ - yurak qon - tomir, 
nafas olish sistemasining faoliyati; biokimyoviy-modda almashinishi, 
endokrin, fermentativ reaksiyalar; psixologik, xotira, e’tibor, 
fikrlash; psixofiziologik-biopotensiali, biomaydoni, terisining 
qarshiligi, yurak, miya holati; sub’ektiv-o’z-o’ziga baho berish. 
Operatorning funksiоnаl holatining ko’rsatgichlarini tanlash 
nazorat maqsadi va ish xususiyatlaridan kelib chiqadi. Nazorat 
bo’lishi mumkin: profilaktik, izlanuvchi, qayd qiluvchi, bashorat 
qiluvchi bo’lishi mumkin. 
Profilaktik nazorat
operatorni malakasini yuqori darajada ushlab 
turish uchun o’tkaziladi. Operatorning funksiоnаl holati turli 
xususiyatlari bo’yicha klassifikatsiya qilinadi. 
Izlanuvchi nazorat
- qabul qilingan еchimlarni adekvatligi - 
mosligi eng to’g’ri еchim tanlanish uchun o’tkaziladi. Qayt qiluvchi 
nazorat operatorni inson-texnika-muhit sistemasida faoliyat ko’rsata 
olishini aniqlash uchun o’tkaziladi. 

---

74