Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Kompaniyalar 
Kompaniya qonuniy tashkilot bo`lib, egalaridan alohida bo`lib shakllanadi. Yakka tadbirkor va
hamkorlarning alohida tashkilot deb hisoblanishi o`z egalari va biznes hisoblarining alohida
bo`lishini anglatadi, lekin o`z egalari biznes majburiyatlariga to`liq ma`sul bo`lishadi. Masalan, 
yakka tadbirkor yoki hamkorlardan biri biznes qarzlarini to`lay olishga qurbi yetmasa, firma 
egalarining yoki hamkorlikdagi aktivlar egalaridan o`z aktivlarini qarzni yopish uchun to`lashda 
foydalaniladi. 
Qarama-qarshi holda kompaniyada, egallab turilgan ulushlarga nisbatan kompaniya egasining yoki
kapital egasining majburiyatini cheklaydi. Bu xususiy aktivlar kompaniya qarzlarini yopish uchun
ishlatilmaydi degani. Malayziyada, 1965-yilgi Kompaniyalar akti asosida shakllanadi va Malayziya
Kompaniyalar Komissiyasidan ro`yxatdan o`tgan bo`lishi kerak. Agar kompaniya Malayziya
Birjasidan ro`yhatdan o`tgan bo`lsa, bu qimmatli qog`ozlar malakali tashqi auditorlar tomonidan
ommaga ma`lum qilinishidan avval tekshirilishi kerak. Quyida kompaniya tuzilishining 2 turi 
ko`rsatilgan. Xususiy va ommaviy kompaniyalar. 1.1-jadvalda shu ikki tur farqi ko`rsatilgan:
Xususiy kompaniya 
Ommaviy kompaniya 
Kapital egasining soni 2dan 50 tagacha 
bo`ladi 
Kapital egasining soni 2dan cheksizgacha 
bo`ladi 
Qimmatli qog`ozlar boshqa shaxslarga
sotilishi mumkin va faqat o`z egalari ichida
aylanadi 
Qimmatli qog`ozlar ommaviy kompaniya
xohlagan a`zosi uchun sotiladi 
Kompaniya Malayziya Qimmatli qog`ozlar
ro`yhatiga kiritilmaydi 
Kompaniya Malayziya Qimmatli qog`ozlar
ro`yhatiga kiritiladi 
1.2 jadvalda biznes tashkiloti turlarining kuchli va nozik tomonlari ko`rsatilgan:
12
Biznes turlari 
Kuchli tomonlari 
Nozik tomonlari 
Yakka tadbirkor 
•
Osongina tuziladi va 
tuzishga oz xarajat 
•
Tadbirkor o`zi foydani 
hammasini oladi( 
boshqalar bilan 
bo`lishmaydi) 
•
Boshqalarga bog`liq 
bo`lishi kerakmas 
•
Bir nechta 
tuzatishlarga 
asoslanadi 
•
Alohida daromad 
•
Cheklanmagan 
majburiyatga ega 
•
Cheklangan kapitalga 
ega 
•
Egasi biznes
majburiyatlarini o`z 
bo`yniga oladi 
•
Cheklangan hayotga 
ega 
12
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 
9-bet. 

---

52 
solig`i(foyda solig`i) 
ushlanmaydi 
•
Osongina tugatilishi 
mumkin va xarajatlar
minimal miqdorni 
tashkil etadi