Universiteti arxitektura fakulteti

Qadaǵalaw sorawlar 
1.
Jasıl eginlerdiń wazıypasına neler kiredi? 
2.
Wazıypaları boyınsha qalanıń jasıl eginlerdiń qanday túrleri bar? 
3.
Jasıl kóklemzarlardıń klassifikaciyasın túsindirip beriń. 

---

80 
XI BAP. QALANÍŃ AYMAǴÍIN SANITARIYALÍQ 
ABADANLASTÍRÍW 
11.1. Shıǵındı túrleri
Qala aymaǵın sanitariyalıq tazalaw máselesi qalalardı abadanlastırıwda 
tiykarǵı elementlerden biri bolıp qaladı, qala xalqınıń iskerlik nátiyjesinde júdá úlken 
muǵdarda shıǵındılar payda boladı. Shıǵındılardı tómendegishe bólip shıǵıw 
múmkin:
- qattı-úy shıǵındıları, azıq-awqat kárxanaları shıǵındıları, kóshe sıpırǵandaǵı 
shıǵındılar, qurılıs shıǵındıları, sanaat kárxanaları shıǵındıları;
- suyıq- turaq-jay úylerinde, vanna, kir juwıw máselelerinde, asxana hám 
restoranlarda, sanaat kárxanalarında, kóshelerde jawǵan jawın aqabası kórinisinde 
payda boladı. Qattı hám suyıq jergilikli shıǵındılardı zıyansızlastırıw usılları 
texnikalıq-ekonomiklıq esaplar, orınnıń tábiyiy-ekonomikalıq sharayatlar tiykarında, 
xalıqlıq punktleri toparına baylanıslı halda tańlaw lazım. Iri hám júdá úlken qalalar 
ushın jergilikli shıǵındılardı hám tazalaw inshaatları utilizaciya
sanaat qayta islew 
kárxanaları kózde tutıw lazım.
Jergilikli shıǵındılar 
1 adamǵa jılına mólsherlengen shıǵındı 
muǵdarı. 
kg 
l 
Qattı: suw támiynatı, aqaba, oraylıq ısıtıw, gaz 
benen támiynlengen turaq-jay úylerinen.
190-225 
900-1000 
Basqa turaq-jay úylerinen.
300-450 
110-1500 
Jámiyetlik úylerin esapqa alıp qala boyınsha 
ulıwma muǵdarı.
280-300 
1400-1500 
Xájetxanalar shıǵındıları (aqaba bolmaǵanda) 
- 
2000-3500 
Kóshe maydan hám park qattı qaplamaları 1 
m
2
tan sıpırıwdaǵı shıǵındılar.
5-15 
8-20 
Shıǵındılar insan ushın zıyan. Mikroorganizmler tásiri astında olar 
bólshekleniwi múmkin hám juǵımlı kesellikler qozǵaltıwı, kóbeyiwi áqibetinde 
unamsız iyisler hám juǵımlı kesellikler tarqalıwı múmkin. Qalalarda sanitariya 

---

81 
sharayatın jaratıw ushın qala aymaqlarınan barlıq shıǵındılardı óz waqtında joq etiw 
kerek: qattı shıǵındılardı taslaw, suyıq shıǵındılardı bolsa kanalizaciya truba 
ótkizgishleri járdeminde tazalaw inshaatlarına jiberiw lazım.