“Kasb-hunar ta’limi” jurnaliga 2020 yil uchun obuna davom etmoqda

ПЕДАГОГИКА
uning rivojlanishi 
ga ta’sir ko‘rsatadigan 
omillariga keng yo‘l ochish imkonini beradi.
O‘qituvchining nazorat qilish, baho-
lash faoliyati bilan o‘quvchi orasidagi muno-
sabatning qulay shakllarini aniqlash, maktab 
dars jadvali va o‘quvchining kun tartibini 
to‘g‘ri tashkil etish bo‘yicha metodik tavsiya-
lar ishlab chiqish, bunda ta’lim maydonining 
o‘zgarganligi, uni tashkil etish imkoniyatlari 
shakllarining murakkablashganligi e’tibor dan 
chetda qoldirilmasligi kerak. Maktabni bitira-
yotgan o‘quvchiga mustaqil bo‘lish, o‘zini 
tanish, namoyon qila olishi uchun ko‘proq 
pedagogik yordam ko‘rsatish lozim. Bu 
yordamning shakllari, ko‘lami va vositalarini 
aniqlash muhim ahamiyatga ega. 
O‘quvchilar yosh taraqqiyotining tur li 
bosqichlarida o‘quv-biluv jarayoni dinami-
kasini hisobga olgan holda ta’lim mazmuni 
va shakllarining o‘quv­biluv jarayonida va 
darsdan tashqari sharoitlarda faoliyatning turli 
ko‘rinishlarini tatbiq qilish, o‘quvchilarning 
serqirra faoliyatini tashkil etishning individual 
va jamoa tarzidagi shakllarini ishlab chiqish 
va tatbiq etish muhim masalalardan biridir. 
O‘quvchilarning yosh xususiyatlari bilan 
bog‘liq holda ta’limning turli bosqichlarida 
turlicha ta’lim maydonini tashkil etishning 
Didaktik imkoniyatlarini aniq belgilab olish 
zarur. Bunda quyidagilarni hisobga olish 
lozim:
a) o‘quv jarayonini tashkil etishning 
prinsiplari va shakllarini ishlab chiqish. Bunda 
ta’lim mazmunining yetakchi komponentlari 
o‘z aksini topmog‘i kerak. Ta’lim mazmunining 
ta yanch qismlarini ajratish talab etiladi. Bu 
o‘rinda ixtisoslashgan maktablar uchun ye-
takchi bo‘lgan ta’lim mazmuni tayanch ta’lim 
mazmunidan farqli tarzda belgilab berilishi 
kerak.
b) o‘quvchilarni uzluksiz rivojlantirishga 
yo‘naltirilgan metodlar va texnologiyalarni 
izlash, ularda turli darajadagi bilimdonlik va 
layoqatlarni shakllantirishga xizmat qiladigan 
o‘quv hamda darsdan tashqari faoliyatlarni 
tahlil qilish.
O‘quv jarayoniga keng miqyosda tatbiq 
qilinadigan loyihachilik faoliyatining turli 
ko‘rinishlarini taqdim qilish. Bu faoliyatni 
muayyan o‘quv predmeti va predmetlararo 
tashkil etish mumkin. Bu o‘yin faoliyatiga 
asoslangan ta’limiy loyihalar ham bo‘la oladi. 
Bunda bolalar atrofida bir faoliyatni tashkil 
qilib, ushbu tayanch faoliyatga bir qancha 
parallel ta’limiy harakatlarni birlashtirish 
lozim. Bunday loyihalar o‘quvchilar uchun 
ijtimoiy tajriba maydoni bo‘la oladi.
O‘quvchilarning o‘quv jarayonidagi lo-
yi hachilik faoliyati bilan boshqa faoliyat 
jarayonidagi loyihalar orasidagi mutanosiblikni 
ta’minlash ham muhim ahamiyatga ega. 
Modullashgan va konsentrlashgan ta’lim, 
masofadan turib o‘qitishga imkon beradigan 
o‘quv vositalarini yaratish muhim ahamiyatga 
ega. O‘quvchining jismoniy bilish hamda 
aqliy faolligi bunday loyihalarni tezkor qabul 
qilish imkonini beradi.
O‘quvchining ijtimoiy faolligini ta’lim 
jarayonida rag‘batlantirish ta’limning indi­
vi 
dual yo‘lini belgilab olishning turli 
variantlarini ishlab chiqish, o‘quv jarayonida 
o‘quvchilarga faoliyatning xilma-xil turlarini 
tanlash im koniyatlarini beradi. Shu bilan 
bir qatorda mus taqil fikrlashga o‘rgangan 
o‘quvchilar 
o‘quv-biluv 
maydonini 
kengaytirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. 
Bizning dastlabki kuzatishlarimiz, ta’­
lim 
ning bu variantlari samarali ekanligini 
tasdiqlovchi ko‘rsatkichlarni aniqlash imko-
nini berdi. Bu esa, o‘quvchiga pedagogik 
yordam ko‘rsatish, uni pedagogik qo‘llab­
quvvatlashning yanada samaraliroq yo‘llarini 
izlash imkonini beradi. Agar o‘quvchining fao-
liyatida to‘xtash hollari aniqlangan taqdirda uni 
tuzatish mexanizmlarini izlash va tatbiq etish 
lozim. O‘quv jarayonini nazorat va baholash-
ning eng samarali mexanizmlarini izlab topish 
o‘quv­biluv jarayonini modullashgan dasturlar, 
ta’limning modullashgan shakllari asosida 
tashkil etish ham muhim masalalardan biridir. 

---

37
2019 №4, Kasb-hunar ta’limi