3-mavzu. Kasbiy ma’naviyatning o’ziga xos prinsiplari reja: Madaniyat va uning kasbiy faoliyatga ta’siri

R. Xyusman va D. Xetfild
“adolat omili” tushunchasini asoslab, uni 
amalga oshirishda qo‘l keladigan qoidalarni keltiradi. Bular quyidagilar: 
1)
inson o‘zgalar bilan munosabatini o‘zining jamiyat ishiga qo‘shgan hissasi va buning 
evaziga oladigan ulushini taqqoslash orqali baholaydi; 
2)
qo‘shilgan 
hissa 
va 
olingan 
ulushning 
nomutanosibligi 
norozilikka 
sabab bo‘ladi; 
3)
inson 
o‘ziga 
tegayotgan 
ulushdan 
qoniqmasa, 
o‘zicha 
adolatni 
tiklashga harakat qiladi. 
Xullas, ijtimoiy adolatning mazkur qoidalari jamiyatning barcha a’zolari uchun 
umumiyligi va bir xilda tatbiq qilinishi bilan ahamiyatlidir. Shuningdek, bu qoidalar ijtimoiy 
uyg‘unlikning zaruriy asosi hisoblanadi. 
“Sadoqat” 
so‘zining lug‘aviy ma’nosi «samimiy va chin do‘stlik, samimiyat, vafodorlik 
bo‘lib, insonga xos eng ezgu ma’naviy-axloqiy xislatni ifoda etadi, insonlararo munosabatlardagi 
birdamlik, do‘stlik, mehroqibat va samimiylik kabi fazilatlarni aks ettiradi. 
Sadoqatlilik
yoki sodiqlik sadoqatning amaliy ko‘rinishidir. Vatanparvarlik – Vatanga 
va xalqqa sadoqatning oliy shakli. Tilimizda «sadoqat» so‘ziga o‘zakdosh bo‘lgan sidq, siddiq, 
sadqa va sadaqa so‘zlari ham qo‘llanadi. «Sidq» so‘zining ikki ma’nosi bor: 
birinchisi 
“rostlik, chinlik, to‘g‘rilik” bo‘lsa,
ikkinchisi
“samimiyat va ixlos”dir.
Bu xalqimiz o‘rtasida keng tarqalgan sidqidildan, ya’ni chin dildan, sidqu vafo, ya’ni 
“sadoqat va vofodorlik” iboralari tarkibida uchraydi. “Siddiq” so‘zining lug‘atlarda to‘rtta 
ma’nosi beriladi: birinchisi “g‘oyatda rostgo‘y kishi”, ikkinchisi “Tangriga iymon keltirgan, 
unga chin dildan ishongan kishi», uchinchisi “Ya’qubning o‘g‘li Yusufning laqabi” va 
to‘rtinchisi “Muhammad payg‘ambarning birinchi xalifasi Abubakrning laqabi”. “Sadqa” so‘zi 
“qurbon, fido” degan ma’nolarni anglatib, xalq tilida “sadaqa” shaklida ham qo‘llanadi. Bu so‘z 
“qurboning bo‘lay” ma’nosidagi “sadqang (sadaqang) bo‘lay” iborasi hamda befahm odamga 
nisbatan “gapirgandan foyda yo‘q ekan” ma’nosida ishlatiladigan “sadqai gap” iborasi tarkibida 
uchraydi. “Sadaqa” so‘zi esa “tilanchilarga beriladigan xayr, ehson” ma’nosida ishlatiladi. 
Tilimizda qo‘llanadigan “tasdiq” va “tasadduq” so‘zlari ham “sidq” o‘zagidan hosil 
bo‘lgan. Demak, 
“sadoqat”
tushunchasining zamirida to‘g‘ri so‘zlik va to‘g‘ri amallik, ya’ni 
so‘z va amal birligi, biror kishi yoki narsaga (masalan, g‘oya, maqsad, kasb-kor, oila, Vatan 
kabilarga) chin ko‘ngildan ishonish va ixlos qo‘yish, uning uchun o‘z oromi va manfaatlaridan 
voz kechish, ezgu maqsad yo‘lida o‘zini qurbon qilishga ham tayyor turish kabi mazmun yotar 
ekan. 

---