Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Sillogizm oʻzaro mantiqiy bogʻlangan ikki qat’iy mulohazadan 
uchinchi 
– yangi qat’iy mulohazani zaruriy tarzda keltirib 
chiqaruvchixulosa chiqarish usulidir.
Bunda dastlabki mulohazalardan biri, 
albatta, yo umumiy tasdiq yoki umumiy inkor mulohaza boʻladi. Hosil 
qilingan yangi mulohaza dastlabki mulohazalardan umumiyroq boʻlmaydi. 
SHunga koʻra sillogizmni umumiylikka asoslangan xulosa chiqarish, deb 
atasa boʻladi. Masalan, quyidagi mulohazalar berilgan boʻlsin: 

---

403 
Hamma baliqlar suvda yashaydi. 
Sazan – baliq. 
Bu mulohazalardan zaruriy ravishda – 
Sazanlar suvda yashaydi
, degan 
uchinchi mulohaza kelib chiqadi. Sillogizmning tarkibi oddiy qat‘iy 
mulohazalardan tashkil topgani uchun u oddiy qat‘iy sillogizm deyiladi. 
Sillogizmning tarkibi
xulosa asoslari (praemissae) va xulosa 
(conslusio)dan tashkil topgan. 
Xulosa asoslari va xulosadagi tushunchalar 
terminlar
deb ataladi. Xulosaning mantiqiy egasi – 
S– kichik termin
(terminus minor), mantiqiy kesimi – 
R
– 
katta termin
(terminus major), deb 
ataladi. Xulosa asoslari uchun umumiy boʻlgan, lekin xulosada 
uchramaydigan tushuncha – 
M
– (terminus medius) 
oʻrta termin
deb ataladi. 
Asoslarda katta terminni oʻz ichiga olgan mulohaza katta asos, kichik 
terminni oʻz ichiga olgan mulohaza kichik asos deb ataladi. Demak,
asoslarning katta yoki kichik asos deb ajratilishi ularning qanday ketma-
ketlikda kelishiga bogʻliq emas. 
 
S – kichik termin; 
M – oʻrta termin; 
R – katta termin. 
Oʻrta termin katta va kichik terminni bogʻlovchi mantiqiy element 
hisoblanadi.