Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

1. Qarama-qarsxilik munosabati 
mazmuniga koʻra turlicha boʻlgan 
umumiy mulohazalar oʻrtasida mavjud boʻlib, bu munosabatga koʻra ularning 
har ikkisi bir vaqtda chin boʻla olmaydi. Bu mulohazalar (
A
1
va 
E
1
) bir 
vaqtda xato boʻlishi mumkin; agar ulardan birining chinligi aniq boʻlsa (
A
2
), 
unda boshqasi xato boʻladi (
E
2
). 
2. Zidlik (kontradiktor) munosabati
mazmuni va hajmiga koʻra 
turlicha boʻlgan mulohazalar (1- misolda:
 A
1 
va 
O
1, 
E
1
va 
I
1
; 2-misolda: 
A
2
va 
O
2
, E
2
va 
I
2
.) oʻrtasida mavjud boʻladi. Bu mulohazalarning har ikkisi bir 
vaqtda chin ham, xato ham boʻlmaydi. Ulardan biri hamma vaqt chin, 
boshqasi esa xato boʻladi. 1-misolda 
A
1 
– yolgʻon,
 O
1
-chin va 
E
1
– yolgʻon,
 I
1 
- chin mulohazalardir;
2-misolda 
A
2
- chin, 
O
2 
– yolgʻon va 
E
2 – 
yolgʻon, 
I
2
- chin 
mulohazalardir. 
3. Boʻysunish munosabati
sigʻishadigan mulohazalardan mazmuni bir 
xil, hajmi turli xil boʻlgan mulohazalar oʻrtasida boʻladi. Bunda umumiy 
mulohazalar boʻysundiruvchi, juz‘iy mulohazalar boʻysunuvchi boʻladi. 
Boʻysunish munosabatida umumiy mulohazalar chin boʻlsa, ularga 

---

393 
boʻysunuvchi juz‘iy mulohazalar ham chin boʻladi. Lekin juz‘iy mulohazalar 
chin boʻlganda, umumiy mulohazalar noaniq (chin yoki xato) boʻladi. Agar 
umumiy mulohazalar xato boʻlsa, ularga boʻysunuvchi juz‘iy mulohazalar 
noaniq (chin yoki xato) boʻladi.
YUqoridagi 1- misolda 
A
1
– xato, 
I
1
– chin; 
E
1
– xato, 
O
1
– chin boʻladi. 
Ma‘lum boʻladiki, umumiy mulohazalar xato boʻlsa, juz‘iy mulohazalar chin 
boʻlishi mumkin. 
2- misolimizda 
A
2
– mulohaza chin boʻlgani uchun unga boʻysinuvchi 
I
2
mulohaza – chin; 
E
2
- mulohaza xato boʻlgani uchun unga boʻysinuvchi 
O
2
mulohaza ham xato boʻldi.