|
Назорат саволлари:
1. Ўқувчиларнинг биология фанидан ўзлаштирган билим, кўникма,
малака ва компетенцияларини баҳолаш қандай амалга оширилади?
2. Ўқув жараѐнидаги назорат турларини изоҳланг.
3. Ўқувчининг ўқув фаолияти мониторингини олиб бориш қандай
амалга оширилади?
4. Ўқувчиларнинг билим, кўникма, малакаларини баҳолашда тест
топшириқларидан фойдаланишнинг аҳамиятини изоҳланг.
Фойдаланилган адабиѐтлар:
1. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 6
апрелдаги ―Умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг давлат
таълим стандартларини тасдиқлаш тўғрисида‖ги № 187-сонли Қарори (2-
илова).
2. Толипова Ж. Педагогик квалиметрия бўйича ўқув қўлланма. ТДПУ,
2015.
www.rtm.uz
108
6-мавзу: Дарс ишланмаларини ишлаб чиқишга қўйилган
талаблар
Режа:
1. Биология дарси ва компетенциявий ѐндашувга асосланиб, унга
қўйилган замонавий талаблар.
2. Дарс типлари ва турлари.
3. Дарс ишланмаларини яратиш бўйича услубий тавсиялар.
Таянч иборалар
: дарс, дарс ишланмаси, дарс типлари, дарс турлари, дарс
структураси, дарс режаси, ўқувчиларнинг ўқув билиш фаолияти.
6.1. Биология дарси ва компетенциявий ѐндашувга асосланиб, унга
қўйилган замонавий талаблар.
Дарс биологияни ўқитишнинг асосий шакли бўлиб, унинг тузилиши,
ташкил этилиши, унда ўқувчиларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш,
бошқариш ва фаоллаштириш масалалари биология ўқитиш методикасининг
асосий муаммоси саналади.
Дарсда ўқув дастури талаблари асосида таълим-тарбия узвийлигини
таъминлаш, бу жараѐнда ўқитиш методи, воситаларидан самарали фойдаланиш
орқали ўқувчиларнинг илмий дунѐқарашини кенгайтириш, ДТС билан
меъѐрланган таълим мазмуни ва унинг таркибий қисмларини шакллантириш,
маънавий-аҳлоқий тарбиялаш амалга оширилади.
Ўқувчиларга таълим-тарбия бериш сифати ва ўқитиш самарадорлиги
дарснинг ташкил этилиши, уларда ўқувчиларнинг билиш фаолиятини ташкил
этиш, бошқариш ва фаоллаштириш масалаларига боғлиқ бўлади.
Дарс биология ўқув дастури билан меъѐрланган мазмунни ўрганиш
мақсадида ѐши, тайѐргарлик даражаси бир хил, доимий таркибга эга бўлган
ўқувчилардан иборат гуруҳ (синф)ларда белгиланган вақт доирасида, қатъий
жадвал асосида биология ўқув хонасида ташкил этилади.
109
Ўрганиладиган мавзу мазмунидан келиб чиққан ҳолда, дарслар тирик
табиат бурчагида, ўқув тажриба майдонида, биологик музейларда ташкил
этилиши ҳам мумкин.
Биология ўқув дастурида таълим мазмуни ўқувчиларнинг ѐш ва
психологик хусусиятлари, билим заҳиралари ҳисобга олинган ҳолда берилган.
Биология ўқув фанларининг мазмуни мантиқий кетма-кетликдаги алоҳида
қисмлар – боблар, мавзуларга бўлинган. Ҳар бир мавзу мазмунини ўрганиш
дарсларда амалга оширганлиги сабабли, дарслар ҳам муайян системани ташкил
этади, бир-бири билан мантиқий боғланган бўлади.
Дарсда ўқитиш ҳамма ўқувчилар учун умумий бўлган ўқув дастури
асосида ташкил этилади, ўқитувчи ўрганилаѐтган мавзу мазмуни, таълимий,
тарбиявий ва ривожлантирувчи мақсадларига мувофиқ, ўқувчиларнинг билиш
фаолиятини ташкил этиш, бошқариш ва фаоллаштиришга қаратилган педагогик
фаолиятни амалга оширади. Демак, ўқувчиларнинг дарсдаги фаолияти
уларнинг ўқув-билиш фаолиятини, ўқитувчининг фаолияти эса шу фаолиятни
ташкил этиш, бошқариш ва фаоллаштиришга қаратилган педагогик фаолият
саналади.
Дарсда ўқувчиларнинг ўқув-билиш фаолияти, ўқитувчининг педагогик
фаолияти билан уйғун ташкил этилгандагина ўқитиш мақсадларига эришиш
мумкин.
Ҳар бир дарс ўқувчиларнинг мавзуга оид билим, кўникма ва малака-
ларни эгаллаш, илмий дунѐқарашини кенгайтириш, ақлий ривожланиши, шахс
сифатида тарбиялаш, атроф-муҳитга онгли муносабатни таркиб топтиришга
хизмат қилади ва биологияни ўқитишдан назарда тутилган умумий мақсад ва
вазифаларнинг бажарилишига ўз ҳиссасини қўшади.
Дарснинг муваффақиятли ташкил этилиши кўп жиҳатдан ўқитувчининг
дарсга қўйиладиган талабларни билиши, унга амал қилишига боғлиқ.
Мазкур талаблар жамиятимизнинг ижтимоий-иқтисодий тараққиѐти,
маънавий-марифий қарашлари, таълим муассасаларининг мақсади ва
110
вазифалари, ўқитиш қонуниятлари ва принципларидан келиб чиққан ҳолда
белгиланади.
Биология ўқитиш методикасида дарсга қўйиладиган талаблар уч гуруҳ
(методик, тарбиявий ва ташкилий талаблар)га ажратилади.
Методик талаблар жумласига:
ҳар бир дарснинг таълимий мақсадлари ва унинг дарслар системасида
тутган ўрнини аниқ белгилаш;
ўқувчиларнинг тайѐргарлик даражаси, ўқитиш мақсадлари, ўқув
дастурининг талабларига мос ҳолда ўқув материалини оптимал даражада
танлаш;
дарсда ривожлантириладиган умумий ва шакллантириладиган хусусий
биологик тушунчалар, таркиб топтириладиган кўникма ва малакалар,
компетенцияларни аниқлаш;
дарснинг ҳар бир босқичини амалга ошириш мақсадида ўқитишнинг
самарали
методлари,
воситалари,
билимларни
назорат
қилиш
ва
рағбатлантириш методларини аниқлаш ва уларни уйғунлаштириш орқали
ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш;
дарсда ўқувчиларни ялпи ўқитиш билан бир қаторда якка ва кичик
гуруҳларда мустақил ишларини ташкил этиш орқали уларда таҳсил олишга
бўлган эҳтиѐжини қондириш, қизиқишини орттириш, мустақилликни
ривожлантириш кабиларни киритиш мумкин.
Дарсга қўйиладиган тарбиявий талаблар:
ўқувчиларнинг илмий дунѐқарашини кенгайтириш, маънавий-аҳлоқий,
ақлий, гигиеник, жисмоний, жинсий, иқтисодий тарбия бериш, эстетик туйғу,
меҳнатсеварлик, экологик маданиятни таркиб топтириш имкониятларини
ҳисобга олган ҳолда тарбиявий мақсадларининг аниқ қўйилиши;
ўқувчилар томонидан билимларни мустақил ўзлаштириш кўникма ва
малакалари, биологияни ўрганишга бўлган эҳтиѐжини қондириш, қизиқишини
ривожлантириш,
уларнинг
фаолиятидаги
ижодий
фаоллик
ва
ташаббускорликни рағбатлантириш;
111
ўқитувчи томонидан юқори даражадаги педагогик такт ва мулоқот
маданиятига амал қилиш кабиларни ўзида мужассамлаштиради.
Дарсга қўйиладиган ташкилий талаблар ўз ичига қуйидаги:
мавзули режа асосида дарснинг илмий-методик савияда лойиҳаланган
ишланмаси мавжудлиги;
дарснинг
ҳар
бир
босқичини
ташкил
этишнинг
аниқ
режалаштирилганлиги;
мавзуга оид тарқатма ва дидактик материаллар, ўқувчилар билимини
назорат қилиш ва баҳолаш учун ўқув топшириқлари, дифференциал
топшириқларнинг тузилганлиги;
вақтдан унумли фойдаланишни йўлга қўйиш учун дарснинг технологик
харитасининг мавжудлиги;
ўқитиш
воситаларининг
мавжудлиги
ва
улардан
самарали
фойдаланишни йўлга қўйилиши кабиларни олади.
Биология ўқитувчиси ушбу талабларни яхши билиши, дарсларга
тайѐргарлик кўриш ва ўтказишда, албатта, уларга амал қилиши лозим.
Биологияни ўқитишда дарслар тизим ҳолда қўлланилади, шу сабабли
ўқитувчи дарс типлари ва турларини, уларнинг ўзига хос хусусиятларини
билиши лозим.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
