Fayzullayeva Gulchexra Sharipboyevna Usanov Sherzod Abdulahatovich

Muloqot madaniyati 
– muloqot jarayonini axloqiy me’yorlar, ijtimoiy 
talablarga muvofiq tashkil etish asosidasuhbatdoshni tushuna olish ehtiyoji va 
qobiliyatiga egalik.
Ta’lim amaliyoti pedagogik muloqot jarayonida pedagoglar tomonidan 
quyidagi kamchiliklarga yo‘l qo‘yilishidan dalolat beradi: ehtiyotsizlik, 
shaxsiyatparastlik, suhbatdoshni ortiqcha majburlash; sustkashlik, o‘zini juda 
yuqori yoki past qo‘yish; haddan tashqari jonbozlik ko‘rsatish. Pedagog 
o‘quvchilarga samarali kommunikativ ta’sir ko‘rsatish malakalarini o‘zlashtira 
olishi zarur. 

---

Kommunikativ ta’sir ko‘rsatish 
– o‘quvchilar bilan muloqotda bo‘lish, 
ularga to‘g‘ri yondashish, pedagogik nazokat bilan ularga tarbiyaviy, irodaviy va 
hissiy ta’sir etish.
Mahoratli pedagog faoliyatida pedagogik takt ham o‘ziga xos o‘rin tutadi: 
Pedagogik (nazokat) takt 
– pedagogning o‘quvchilar bilan turli faoliyat 
shakllari bo‘yicha tashkil etiladigan muloqotda mavjud axloqiy tamoyillar, hulq-
atvor qoidalarga rioya qilishi, ularga to‘g‘ri yondashish malakalariga egaligi. 
Pedagogik takt pedagog faoliyatiga g‘oyaviy va amaliy jihatdan bir- biriga 
mos keladigan pedagogik axloqning bevosita tatbiq etishning shakli sifatida 
namoyon bo‘ladi. 
Takt (dahldorlik) 
– axloqiy hulq-atvor, xatti-harakat bo‘lib, o‘zida barcha 
obyektiv harakatlarning oqibati va ularning shaxs tomonidan subyektiv qabul 
qilishni avvaldan ko‘ra olish, belgilangan maqsadga osonroq erishish yo‘llarini 
izlashning namoyon bo‘lishi. O‘z mohiyatiga ko‘ra pedagogik takt ijodiy izlanishni 
talab etadigan amaliy harakatdir. Pedagogga xos bo‘lgan pedagog taktning asosiy 
tarkibiy elementlari sifatida quyidagilarni e’tirof etish mumkin: 
1) shaxsga nisbatan hurmat bilan munosabatda bo‘lish; 
2) yuksak talabchanlik; 
3) suhbatdoshni qiziqish bilan tinglay olish 
va unga nisbatan qayg‘urish malakasi; 
4) ruhiy barqarorlik, dadillik va og‘ir vazminlik; 
5) munosabatlar jarayonida ishonch bilan so‘zlay olish; 
6) qat’iyatlilik (qaysarlik emas); 
7) o‘quvchilarga nisbatan e’tiborli va xushyor bo‘lish 
Pedagogik takt, shuningdek, pedagogning o‘quvchi javobini diqqat bilan 
tinglashida, javobning mazmuniga alohida e’tibor qaratishida, bordi-yu, o‘quvchi 
xatoga yo‘l qo‘yadigan bo‘lsa, uni bosiqlik, vazminlik bilan to‘g‘rilashda, o‘quvchi 
faoliyatini haqqoniy, oqilona baholashda, qo‘yilgan bahoning mohiyatini 
izohlashda namoyon bo‘ladi. Bu jarayonda javob berayotgan o‘quvchiga jilmayish, 
turli imo-ishoralar bilan, boshni qimirlatish, yuz ifodalari, qo‘l harakatlari bilan 
uning javoblarini ma’qullab turish pedagogik faoliyat samaradorligini oshirishga 
yordam beradi.