Sportda matematika

Ko‘krak qafasi 
Ko‘krak qafasi
(rasm 2)
umurtqa pog‘onasining ko‘krak qismidan, 
12
juft qovurg‘alardan va to‘sh 
suyagidan hosil bo‘lgan. 
Qovurg‘alar juft suyaklar bo‘lib, yassi egilgan plastinka shaklidadir. Qovurg‘ada o‘rta qism – tanasi 
va ikki uchi bo‘ladi. Oldingi uchi tog‘ay qismiga o‘tib, to‘sh suyagiga birikadi. Qovurg‘aning orqa 
uchida boshchasi, bo‘yinchasi va uning orqasida esa bo‘rtiq joylashgan. Boshcha bo‘g‘im vositasi 
bilan umurtqa tanasiga birikadi. Bo‘rtiq esa umurtkaning ko‘ndalang o‘simtalarining bo‘g‘im yuzasi 
bilan bo‘g‘im hosil qiladi. 
I, XI, XII
qovurg‘alarni boshchalari shu sondagi umurtqalar bilan birikadi, qolgan qovurgalar esa 
2
ta yonma-yon joylashgan umurtqalarning tanalarining o‘rtasiga birikadi. YUqoridagi 
7
juft 
qovurgalar tog‘ay yordami bilan to‘sh suyagiga kelib birikadi va haqiqiy yoki chin qovurg‘alar deb 
ataladi. Qolgan besh juft qovurg‘alar to‘sh suyagi bilan birikmaydi va aldamchi yoki soxta 

---

263 
qovurg‘alar deb ataladi. Bu uchta qovurg‘alarni oldingi uchlari bir-biri bilan birikib qovurg‘a yoyini 
hosil qiladi.
XI, XII
qovurg‘alar boshqa qovurg‘alar bilan birikmaydi va erkin uchi muskullar orasida 
joylashadi. Ular tebranibturuvchi qovurg‘alar deb ataladi. Qovurg‘alarni sanash uchun, qo‘l 
qovurg‘aaro yuzaga qo‘yiladi. Birinchi qovurg‘ani ushlab ko‘rish kerak, chunki qovurg‘a ustida 
o‘mrov suyagi joylashadi. 
 

64
Ko‘krak qafasining tuzilishi (rasm 2) 
 
 
 
To‘sh suyagi
– yassi, cho‘zinchoq tok suyakdir. U 
3
qismdan: dasta, tana va xanjarsimon 
o‘simtadan iborat. 
To‘sh suyagining dastasida yuqorigi chetining o‘rtasida toq bo‘yinturuq o‘yig‘i bor. YOrdamida esa 
o‘mrov suyagi o‘yiqlar bor. Bu juft o‘yiqlar yordamida o‘mrov suyaklari to‘sh suyagi bilan birikib 
bo‘g‘imlar xosil qiladilar. 
To‘sh suyagining dasta va tana qismlarining yon tomonlarida xaqiqiy qovurg‘alar bilan birikish 
uchun mos keladigan o‘yiqlar bordir. 
Ko‘krak qafasining shakli jinsga va yoshga qarab o‘zgarishlarga bog‘liq. Ko‘krak qafasi 
konussimon, cilindirsimon va yassi shakllarda bo‘ladi. Oraliq shakllari ham uchraydi.
Ma’lumki, jismoniy ish va mashg‘ulotlar ta’sirida o‘pkaning tiriklik sig‘imi ortadi. Bu esa 
qovurgalarni va diafragmani xarakatchanligini oshishi bilan bog‘liq.