Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат шарқшунослик университети

АДАБИЙ МАКТАБ 
-адабий йўналиш ичидаги ҳодиса, муайян ғоявий-
естетик қарашлар, ижодий принципларни дастурий тарзда қабул қилган 

---

195 
ижодкорлар гуруҳи. Мас, франсуз романтизм адабиётидаги "Парнас" гуруҳи 
шундай ижодкорларни бирлаштирган бўлиб, "парнас"чиларнинг ғоявий-
эстетик қарашлари, ижод намуналари "Янги Парнас" номи билан чоп этилган 
тўпламларда ўз аксини топган.
АДАБИЙ ОҚИМ 
-адабий жараён билан боғлиқ категория, муайян давр 
адабиётидаги адабий йўналишнинг бир кўриниши, ўзига хос бир варианти. 
Типо-логик умумийлик бир йўналишга мансуб ижодкорларнинг ҳам ғоявий 
ёки эстетик жиҳатдан ўзига хос тУммонлари бўлишини инкор қилмайди. 
Яъни бир йўналиш доирасидаги асарларда турлича идеаллар, дунёқараш акс 
этиши, бадиий-эстетик принципларда муайян фарқлар кузатилиши табиий 
ҳодисадир. Бу нарса бир йўналиш ичида алоҳида гуруҳни ташкил этаётган 
ижодкорларга хос типологик умумийлик ҳақида, адабий йўналишнинг 
варианти сифатида бўй кўрсатувчи А.о. ҳақида гапиришга имкон беради.
АДАБИЁТ ТАРИХИ 
- адабиётшунослик фанининг асосий соҳаларидан 
бири. А.т.нинг предмети - ўтмиш адабиёти бўлиб, уни жараён ёки шу 
жараённинг бир бўлаги (босқичи) сифатида тадқиқ этади. А.т.нинг асосида 
тарихийлик принсипи ётади. Тарихийлик принсипи адабий жараённи конкрет 
ижтимоий-тарихий шароит би-лан боғлиқ ҳодиса сифатида ўрганишни тақозо 
этади. Яъни А.т. ўтмишдаги адабий ҳодисаларни, яратилган асарларнинг 
ғоявий-мазмуний хусусиятларини белгилаган, бадиий тафаккур ривожи, 
поетик усул ва воситаларнинг ўзгариши ва ш.к.ларга асос бўлган ижтимоий-
иқтисодий, маданий-маърифий омилларни очиб беради. А.т. нуқтаи 
назаридан конкрет бадиий асар таҳлил қилинганида ҳам, ўша асар яратилган 
давр шароити, давр адабий жараёни ху-сусиятларини назарда тутиш шарт 
қилинади. А.т.ни қизиктирадиган масалалардан яна бири конкрет ижодкор 
фаолиятини ўрганишдир. Ижодкор фаолиятини ўрганганда, унинг ижодий 
ўсиш жараёнини кузатганда ҳам асосга қўйилган принсип тарихийлик 
бўлиши ло-зим. А.т. ўтмиш адабиёти хусусиятларини очиб бераркан, 
биринчи-дан, ўтмиш адабиёти тажрибаларини бугунги адабиёт хизматига 
сафарбар этади, иккинчидан, кенг кўламли назарий хулосалар чиқариш учун 

---

196 
зарур материал ҳозирлайди. Шунга кўра, А.т. бадиий тафаккур тараққиётида 
ҳам, адабий-назарий тафаккур ривожида ҳам катта аҳамият касб этади.