O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

ham 
ko‘pchiligi 
hasharotlardir; shuning bilan birga hasharotning
hamma 
rivojlanish stadiyasida – tuxumida, 
lichinkasida, g‘umbagida
 va imagosida
parazit bo‘ladi. 
Parazitlar m o n o f a g bo‘lishi, ya’ni ma’lum xo‘jayin hisobiga yashashi v a p o l i f a g
bo‘lishi, ya’ni har xil xo‘jayinlar hisobiga yashashi mumkin. 
Parda qanotlilar turkumiga kiruvchi parazit hasharotlarni y a y d o q c h i l a r deb aytiladi, 
chunki bu parazit tuxum qo‘ygichini o‘z qurboniga sanchib, ba’zan yugurib ketayotgan hasharotga 
xuddi yaydoq otga mingan chavandoz singari mahkam o‘rnashib olgani tufayli yaydoqchi degan 
nom berilgan. 
Yirtqichlik – parazitizmdan shu bilan farq qiladiki, xo‘jayin bo‘lgan hasharot yirtkich 
hujumidan darhol halok bo‘ladi. 
Yirtqichlarga, masalan, hasharotxo‘r qushlar, ko‘rshapalaklar, er qazuvchilar, ba’zi hasharotlar 
kiradi. Yirtqich hasharotlarning ko‘pchiligi ko‘p xil oziqlar bilan oziqlanuvchi bo‘ladi, bir xil 
oziqlar bilan oziqlanadigan turlari ham uchraydi. 
Yirtqich hasharotlar odatda o‘z turining vakiliga hujum qilmaydi, biroq ba’zilari ularni ham 
eyaveradi. Bunday hodisa 
kannibalizm
deb ataladi. Kannibalizm ba’zan faqat yirtqich 
hasharotlardagina emas, balki o‘simlikxo‘r hasharotlarda ham, masalan,
ko‘sak qurti
da ham 
uchraydi. 

---

86 
15-mavzu.
HASHAROTLARNING TABIATDAGI AHAMIYATI VA ULARNI 
MUHOFAZA QILISH. 
 
Reja 
 
1.
Hasharotlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi ahamiyati. 
2.
O’simliklarni changlatuvchi hasharotlar. 
3.
 
Zararkunanda hasharotlarga qarshi biologik kurash.
 
4.
 
Foydali va zararkunanda hasharotlar sonini boshqarish usullari va ulardan amaliyotda 
foydalanish.