O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

Ayirish sistemasi. 
O`rta ichak bilan orqa ichak chegarasida juda ko`p ingichka va uzun 
malpigi naychalari joylashgan. Bu naychalarning ichki yuzasi kipriklar bilan qoplangan. Naychalar 
tana bo`shlig`ida erkin joylashadi. Ularning bir uchi orqa ichakning oldingi qismiga ochiladi. Tana 
suyuqligidagi zararli moddalar almashinuvi mahsulotlari naychalarga so`riladi va ular devoridagi 

---

24 
kiprikchalarning harakati tufayli ichak bo`shlig`iga chiqarib yuboriladi. Siydik tarkibidan suv 
ichakdan yana tana bo`shlig`iga so`rilib, siydik kristall shaklida tashqariga chiqariladi. 
Ko'p hasharotlarda Malpigiy naylari doimiy ravishda ishlaydi, ammo ba'zi hollarda 
ularning funktsiyalari vaqti-vaqti bilan ortishi mumkin. 
Masalan, bir vaqtning o'zida ko'p miqdordagi qonni so’radigan va oziqlanishdan keyin 
metabolitlarning jadal chiqarilishini talab qiladigan kloplarda, ayirish a'zolari faoliyatini tartibga 
soluvchi gormonal mexanizmga ega. Ushbu hasharotlarning ko’krak gangliyasi diuretik gormonni 
chiqaradi, uning ta'siri ostida metabolik mahsulotlarning ajralib chiqish darajasi 1000 baravar 
ko'payadi. Ushbu gormonning shakllanishi ovqatlanish paytida uning qorni cho'zila boshlaganda 
sodir bo'ladi 
Malpigiya nayi devorining tuzilishi juda oddiy: bir qator (kam hollarda, ikki qator) 
hujayralar qatlami, asos membranasi va muskul bo'lagi. Naylar traxeya bilan o'ralgan, ammo 
ularning tarkibida nerv tolalari yo'q. Hasharotlarda Malpigi naychalarining umumiy soni bo’yicha 
juda katta farq qiladi. Shira, oyoqdumlilarda umuman yo'q; trips va ko'pchilik chivinlarda ikki juft, 
Lepidopteralarning ko'pchiligida 6 tadan. Ninachilarning 20 ta Malpigi naylari bor, suvaraklarda 
ularning soni 90-120 gacha, asalarilarda esa 150 tagacha. Kanallarning eng ko'pi Cho'l 
chigirtkalarida – 250 ta.