Milliy universiteti m. Xudoyqulov ju r n a L ist ik a g a k ir is h

2. Ilmiy jurnallar
Jumallam ing eng k o 'p tarqalgan turlaridan biri — ilmiy 
jurnallardir. Mazkur jum allar ilm-fan sohasini keng va har 
taraflama yoritish bilan shug ullanadi. Ilmiy jurnallar insoniyatning 
dunyoni bilishida, 
tabiat va jamiyat hodisalarining mohiyatini 
anglashda, aql-tafakkuming o'sishida katta ahamiyatga egadir. 
Ilmiy jum allar eng qadimgi nashrlar bo'lib, ilk jum allam ing 
aksariyati ilmiy yo'nalishda bo'lgan. Hozir jahonda juda k o 'p
84
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ilmiy jum allar nashr etiladi. Ularda tabiiy va ijtimoiy fanlaming 
barcha sohalari, yo'nalishlarida bo'layotgan yangiliklar, fan— 
texnika sohasida erishilayotgan yutuqlar va muammolar o 'z aksini 
topadi. Bularga AQSHda nashr etiladigan qator ilmiy jumallar, 
Fransiyada nashr etib kelinayotgan «Geo» («Yer*) va boshqa 
jum allam i misol sifatida keltirish mumkin. Rossiyada «HayKa 
h
»(H 3H b», 
«BoKpyr CBeTa* kabi va boshqa ko'plab ilmiy jumallar 
nashr etiladi. TuTkistonda nashr etilgan birinchi jum al—»Oyina» 
ham asosan ilmiy nashr hisoblanardi. Dunyoda chiqadigan juda 
ko'plab 
ilmiy 
jurnallar 
mamlakatlar 
aro 
ayriboshlanadi. 
Respublikamizda ham o 'n lab ilmiy jum allar nashr etiladi. Bular 
orasida «Fan va turmush*, «Sirli olam» va fanning turli sohalariga 
bag'ishlangan ilmiy jum allar mayjuddir,
Ilmiy jum allar ham o 'z navbatida turli xillarga bo'linib ketadi:
1) . Ilmiy—nazariy jum allar
Bu xil jum allar biror muayyan fanning chuqur ilmiy — nazariy 
masalalarini yoritish uchun mo'ljallab chiqariladi. Odatda, bunday 
jum allar shu sohadagi ilmiy muassasa tomonidan chiqariladi va 
shu 
sohada 
lishlovchi 
mutaxassislar 
uchun 
mo'ljallanadi. 
Respublikamizda ham qator ilmiy— nazariy jum allar nashr etiladi. 
Masalan, «0'zbekiston matematiklar jumali», «0'zbekiston ximiya 
jumali*, 
« 0 ' zbekistonda 
ijtimoiy 
fanlar*, 
« 0 'zb ek tili va 
adabiyoti* va boshqalar shular jumlasidandir.
2) . llmiy-ishlab chiqarish jumallari
Bunday jumallar fanning biror sohasini amaliyotga tatbiq etish 
maqsadida chiqariladi. Bu xil jumallarda ilmiy—nazariy materiallar 
bilan bir qatorda bevosita amaliy xususiyatga ega bo'lgan 
materiallar ham bosiladi, maslahatlar beriladi. Bunga misol qilib, 
respublikamizda k o 'p yillardan beri nashr etib kelinayotgan 
«0'zbekiston qishloq xo'jaligi* jumalini keltirish mumkin.
3) . Ilmiy — ommabop jum allar
Bunday jurnallar 
ilm-fan 
masalalarini 
keng 
oquvchilar 
ommasiga yetkazish, ilmiy ishlar va ixtirolami sharhlash, ilm-fanni 
hayot bilan bog'lash maqsadida chiqariladi. Bunday jurnallar o 'z
xususiyati bilan ijtimoiy-siyosiy yoki adabiy-badiiy jumallarga 
yaqin turadi. O ' zbekistondagi ko'pchilikka tanish «Fan va
85
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

turmush* jum ali buning yaqqol misolidir. Bizda ilmiy-ommabop, 
hamda adabiyotning fantastika turi bilan bog'lanib ketgan «Sirli 
olam» jum ali ham mayjud bo'lib, muvafaqqiyatli faoliyat ko'rsatib 
kelmoqda.
Bulardan tashqari maxsus ilmiy-informatsion jum allar ham 
mayjud bo'lib, fanning turli sohalari bo'yicha chiqqan asarlar, 
yangiiiklar haqida xabar beradi.
Ilmiy jum allar ilmiy jumalistika qonuniyatlari asosida ish 
ko radilar. Ularda asosan jiddiy tahlil uslubi qo llaniladi. Ilmiy 
jum allarda ishlash jumalistdan fanning m a'lum sohasi bo'yicha 
ixtisoslashish, ilmiy-ommabop jum allarda esa ommabop yoza 
olish, ilmiy publitsistikani yaxshi egallash talab etiladi.