Sharq tillari

 
Mashq
. 
\huvarun\-so‟zlashuv
 
هاٞؽ 
َٚلر لاٍٜ ٝ لاٛا ال٤ؼٍ ًْهبٜٗ -
-
 
ال٤ؼٍ ًْوٜٗ
-
 
ذٗا ق٤ً ٝ حل٤ع ٢زؾٕ ٝ ت٤ٛ ٢ُبؽ اوٌّ
-
 
 ؟ ؼ٤ؾٕ ذٗا َٛ ؟ ٢هلٕ ب٣ يُبؽ ق٤ً. ًْوٌّا
-
 
 ٢ُا لله لؾٔؾُا ٕبُٔبٍ بٔٛلاً
 بٓا ؟ تٛام ذٗا ٖ٣ا
. ء٢ّ سلؽ 
-
 
؟ يٓا ٝ ي٤ثا خؾٕ ق٤ً . بٚ٣ا ت٤ٛ ٢ُبؽ
-
 
خ٣ووُا ٢ك ذً٘
-
 
؟ ٌٓا ذً٘ ٖ٣ا ء٢ّ سلؽ بٓ ْؼٗ . ٍبٔؼُا ٢ُا
-
 
كبثا ٢ٌٗب٣ خ٣ووُا ٢ك
 
-
 
؟ خ٣ووُا خ٣أ ٢ك
-
 
بٜزٍهلٓ ٢ك بِٔؼٓ ذً٘ ، ْؼٗ
-
 
؟ بوثبٍ بٜ٤ك ذٌٍ٘ َٛ
-
 
خ٘٣لُٔا ٙنٛ ٢ك دلُٝ بٗا لا
-
 
؟ خ٣ووُا يِر ٖٓ ذٗاا
 
.ل٣لغُا بُ٘ي٘ٓ ٢ك ، خ٣ب٘جُا يِر ٢ك - 
 
؟ ٌَٖر ٖ٣ا
-
 
٢ئاٞٗ عهبُْا ٢ك ؟ ل٣لغُا ٌُْي٘ٓ ٞٛ ٖ٣ا 
-
 
ٓبغُا ٢ك
٢ٗبضُا قُٖا ٢ك ٕ٥ا بٗا . خ٤هوُْا خؼ
 
-
 
؟ ًهلر خؼٓبع ١أ ٢ك
-
 
. ءبوُِا ٢ُا ٝ خٓلاَُا غٓ
-
 
. ءبوُِا ٢ُا
دبًِٔ 

---

102 
لؼٍ ًْوٜٗ
ا
-\nahar sa‟yidan\-xursand 
ّٝله-\qudumun\-kelmoq 
ظ٣وف\hirrijiyun\-bitiruvchi 
قٍلاا ل٣لّ غٓ\ma‟a shadidu l-asif\-qattiq afsuslik 
قٍا\asifun\-afsus 
غجطُبث\bit-tob‟ i\-albatta 
BO’GLOVCHILAR VA ULARNING TURLARI (26-Dars) 
 
Gapning uyushuq bo‟laklari bir xil so‟roqqa javob bo‟lib, bir xil sintaktik 
vazifani bajarib keladi va bir-biri bilan teng bog‟lovchi, zid bog‟lovchi va 
ayiruvchi bog‟lovchi kabilar vositasida bog‟lanadi. Gapning bosh bo‟laklari ham, 
ikkinchi darajali bo‟laklari ham uyushub kelishi mumkin. 
Uyushgn egalar, ismiy kesimlar, to‟ldiruvchilar, aniqlovchilar va hollar bir hil 
kelishikda bo‟ladi, uyushgan fe‟l-kesimlar esa bir xil shaxs, jins va maylda 
bo‟ladi.Bog‟lovchilar ma‟nosiga qarab bir necha turga bo‟linadi. 
1) Teng bog‟lovchi
ٝ
bog‟lovchisi ikkita uyuhsiq bo‟lak aloqasini bildiradi;
ـك\fa\-so‟ngra; va ketma-ketlikni ْص \summa\-so‟nra, shundan so‟ng 
bog‟lovchisi bir oz uzilishdan so‟ng ish-harakat bo‟lganligini bildiradi. 
Masalan; 
تزٌ٣ ٝ ءاوو٣ 
ٓ
كٞٔؾ \
mahmudun yaqro’u va yaktubu
\ 
Mahmud yozyapti va o‟qiyapti 
ْ٤َِك ؤػ ٝ ٕبٔضػ َفك\
dahala u’smanu va u’maru fasalimun
\ 
Usmon, Umar so‟ngra esa Salim kirdi 
ٙاٝبفا ْص كٞٔؾٓ ءبع\
ja’a mahmudun summa ahovahu\ 

---

103 
Mahmud keldi, so‟ngra uning ikkita akasi (keldi) 
2) Zidlovchi bog‟lovchi ; َث \
bal
\-balki, ٌُٖ 
\lakin\-
lekin bog‟lovchilari 
inkor yuklamasi bor bo‟lgan gaplarda ishlatilib gapning bir bolagining ikkinchi 
bo‟lagiga zid ekanligini bildiradi.Masalan; 
َث ْ٤ٍِ تزً بٓ
كٞٔؾٓ
\ma kataba salimun bal mahmudun\ 
Salim emas, balki Mahmud yozdi 
لا\la\-emas bo‟glovchisi faqat o‟zida inkor yuklamasi bo‟lmagan gaplarda 
ishlatiladi. U ham bir gapning ikkinchi bo‟lagiga zid ekanligini ifoda 
etadi.Masalan; 
ػ لا خٕبف حلئػبوُا
خٓب
\al-qoidatu xossotun la a‟mmatu\- 
qoida umumiy emas shaxsiydir. 
3)Ayiruvchi bog‟lovchilar; ٝا\av\-yoki, بٓا \imma\-ammo بٓا ٝ \va 
imma\-va ammo bog‟lovchilari keltirilgan dalillarning faqat realligiga ishora qiladi. 
Masalan; 
ةوّا
حٜٞه ٝا ب٣بّ ػبُٖا ٢ك
\ashrobu fi s-sobahi shayyan av qahvatan\-
Men ertalab choy yoki qahva ichaman 
اوزكك بٓا ٝ بثبزً بٓا نف\
huz imma kitaban va imma daftaron
\- 
kitobni yoki daftarni ol. 
ّا\am\-yoki bog‟lovchisi ham yuqoridagi ma‟noni berib faqat u so‟roq 
gaplrada ishlatiladi.Masalan; 
ْ٤ٍِ ّا خِٔغُا ٙنٛ تزً ذٗاا
\a anta katabta hazihi l-jumlati am salimun\- 
Bu jumlani sen yozdingmi yoki Salimmmi? 
4) Yuqorida sanab o‟tilgan bog‟lovchilardan tashqari yana tushuntiruvchi 
bog;lovchi ham bo‟lib u
١ا\ay\-ya‟ni bog‟lovchisidir.Masalan; 
ْ٤ٍِ ١أ ٛب٤ؾُاءبغُا
\ja’a l-hyyatu ay salimun\- 
Tikuvchi keldi yani (u) Salim(dir)