Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

нутқ ташкил топади.
Тилдаги ҳамма нарса тнл жамоаси учун умумий бў-
лади. Тилда руҳий па модднй материал мавжуд. Сўз,
морфема, фонемаларнинг кишн хотирасидаги образла-
ри руҳий материал ҳисобланади. Нутқ яратиш жараё-
пида маълум товуш тўпламн (комплекси) да 
намоён
бўладиган сўз шаклларн, морфемалар, товушлар мод-
дий материалднр. Бундан тнл бир 
томондан моддий
ҳодиса бўлса, нккинчи томондан руҳий ҳодисадир, де-
ган хулоса келиб чиқади. Тилнннг руҳий ҳодисалигини
унннг онгда сақланиши кўрсатади. Унинг моддийлнгн-
ни эса нутқ жараёнида юзага келувчи мавжуд (реал)
товушлар белгилайди.
Биз хотирамизда сақланган қоидалардан тезкорлнк
билан (автоматик ҳолда) фойдаланиб, 
бирор фикрни
юзага чиқариш учун сўзлар ва грамматик 
маъно та-
шувчн морфемалардан сўз шаклларини ва 
гапларни
ҳосил қиламиз. Масалан, миямизда у китобни қаердан
олганини билнш фикри туғилди, дейлик. Уни саиол та-
риқасида шундай юзага чиқарамиз: Сен китобни қаер-
дан олдинг?
Бунда биз сен, китоб, 
қаер, 
ол 
лексемаларидан;:
-ни, -дан, -да, -нг морфемаларидан ва сўроқ гап моде-
лидан ҳамда қоидасидан фойдаландик. 
Бу гапни ай-
тиш жараёнида онгимиздагп лексемалар алоҳида мор-
фемаларни қабул қилиб 
сўз 
шаклларига айланди ва
юқоридагича тартибни эгаллади. Тил руҳий ҳодисадан
моддий ҳодисага 
айланди. Бу жараён тугаши 
билан
тилга 
тегишли нарсалар яна алоҳидалик ҳолига қай-
тади ва онгимиэда аввалгидек сақлана беради. Демак,