R. I. Nurimbetov, S. I. Ahmedov ishlab chiqarish

Bazali tizim -
tadqiqot va tahlil qilish uchun qo‘llaniladigan 
vositadir. Ular umuman olingan matematik apparat va nazorat 
qilishning statistik usullaridan foydalanishga asoslangan. 
Texnik
ta ’minot tizim i-x
odimlami texnik jihozlami ishlatish va undan 
to‘g‘ri foydalanishni o ‘rgatish usullari va dasturlaridir. TQMni 
rivojlantirish va takomillashtirish tamoyillari va mohiyati
o ‘zida, 
ilmiy yondashuvlar, bozor munosabatlari amal qilishining iqtisodiy 
qonunlarini, tashkil etish qonunlarini, sifatni boshqarish strukturasi 
hamda bozor sharoitiga qarab moslashishni aks ettiradi.
Sifatning umumboshqaruvi maqsadi mahsulot va xizmatlar si­
fatini oshirishga erishish hisoblanadi.
TQM konsepsiyasi sifat haqida keng tushuncha beradi. 5 .1-rasmda 
TQMni tashkil etuvchi qismlar bog‘liqligi keltirilgan.
5.2-jadval.
TQM nl tashkilotda qo'llashda ishlatiladigan namunalar va vositalar
Sifatni boshqarish
Jarayonlami
boshqarish
Xodimlami
boshqarish
Zaxiralami
boshqarish
Sifat tushunchasini 
aniqlash
Jarayonning doimiy- 
ligi (barqarorligi)
Boshqaruvchilar ja- 
moasi
Sifatga qilingan 
xarajatlar dasturi
Sifat siyosati
Nazoratning statistik 
usuli
Sifat bo‘yicha umum 
o‘qitish
Bajarishni na­
zorat qilish 
ko‘rsatkichlari
Sifat bo‘yicha 
umum o'qitish
Jarayonning
imkoniyati
Ishchi guruhlarini 
tashkil etish
Qiymat
ko‘rsatkichlari
Ichki
iste’molchilar bi­
lan munosabatlar
Texnologik
muammolami
yechish
Motivlashtirish usul­
lari va vositalari
Resurslar
konservatsiyasi
Sifat tizimi
Jarayonni
takomillashtirish
Bog‘ liq zvenolar
Atrof-muhitni
yaxshilash
Sifat to‘garaklari
Loyihalashtirish 
bosqichida rad 
etish oqibatlarini va 
tavsifini tahlil etish
Jadallashtirish naza­
riyasi
Taguchi usullari
Shuning o‘ zi ishlab 
chiqarish bosqichid
Malakani oshirish
«aniq muddatda» 
yoki «kanban» ti­
zimi bilan ishlash

---

TQM samaradorligi quyidagi 3 ta asosiy shartlarga bog‘liq 
bo ‘ladi:
• yuqori lavozimdagi shaxs korxonada sifatni oshirish borasida 
qat’iyat bilan harakat qiladi;
• investitsiyalar texnikaga emas, balki odamlarga xizmat qiladi;
• tashkiliy tuzilishi aynan TQM da shakllanadi yoki uning asosida 
tashkil topadi;
TQM konsepsiyasi tashkilotda namunalar va vositalami qo‘llash 
hisobiga amalga oshiriladi (5.2-jadval).
TQMni korxonaga tatbiq ctilish jarayonini firmaning prezidenti 
xodimlami qo‘llab quvvatlagan tarzda boshqarishi kerak. 5.2-rasmda 
TQM ni korxonaga tatbiq etishdagi asosiy elcmentlar keltirilgan.