B. Q. Haydarov

 
 
 
 

V = S 
·
 H
Endi qirrasi 5 sm ga teng bo‘lgan kubning hajmini topaylik. Kub ham to‘g‘ri 
burchakli parallelepiped bo‘lgani uchun uning hajmi 5 · 5 · 5 = 125 (sm
3
) ga teng 
bo‘ladi. 
Umumiy holda, qirrasi 
a
ga teng bo‘lgan kubning hajmi
 

V = a
3
formula bilan ifodalanadi (8- rasm).
24.3. Hajm o‘lchov birliklari 
Hajmlarni o‘lchash uchun millimetr kub (mm
3
), detsimetr kub (dm
3
), metr 
kub (m
3
), kilometr kub (km
3
) kabi o‘lchov birliklaridan foydalaniladi.
Suyuqliklar bilan ish ko‘rilganda 1 dm
3
ni boshqacha litr 
(l)
deb ham 
atashadi.
1 litr = 1 dm
3
Endi hajm o‘lchov birliklari orasidagi ba’zi munosabatlarni aniqlaylik. 
Ma’lumki, 1 m = 10 dm. Unda 1 m
3
qirrasi 1 m (yoki 10 dm) bo‘lgan 
kub hajmiga teng bo‘ladi. Bu kub hajmini dm
3
da ifodalaylik: 
1 m
3
= 1 m · 1 m · 1 m = 10 dm · 10 dm · 10 dm = 1000 dm
3
Demak,
1 m
3
= 1000 dm
3
.

---

111
1. Ikki idishning sig‘imi (hajmi) qanday taqqoslanadi?
2. Hajm o‘lchov birligi sifatida nima olinadi?
3. Shaklning hajmini o‘lchash deganda nima tushuniladi?
4. Hajmning qanday o‘lchov birliklarini bilasiz?
5. To‘g‘ri burchakli parallelepiped hajmini hisoblash formulasini ayting.
522. 
9- rasmdagi shakllar qirrasi 1 dm ga teng bo‘lgan birlik kubchalardan 
tuzilgan. Bu shakllarning hajmini toping.
523. 
To‘g‘ri burchakli parallelepipedda: a)
a
= 12 sm, 
b
= 15 sm, 
c
= 8 sm;
b)
a
= 18 dm, 
b
= 9 
dm
, 
c
= 12 dm. Uning hajmini hisoblang.