Issa yaqinida bo‘lib o‘tgan jangda esa Iskandar Forslar hukm-
dori Doro III ning ulkan qo‘shinini mag‘lubiyatga uchratdi. Doro
III makedoniyaliklar qo‘shinidan yashirinib mamlakatning sharqiy
luuludlari, ya’ni hozirgi Afg‘oniston hududlariga qochib ketdi.
I orslarning o‘z ajoyibligi bilan nom qozongan saroylari yunonlar
v;i m;ikedoniyalik bosqinchilar tomonidan egallandi.
Iskandar Makedonskiy imperiyasi
Baqtriya sifatida ma’lum bo‘lgan Afg‘oniston Iskandaming
( )*iyodagi qudratiga to‘g‘ridan to‘g‘ri
xavfli hudud sifatida
kn'rinardi. Miloddan avvalgi 329-yil bahorida Iskandar Oks
( \miularyo)dagi Iskandariya nomi bilan mashhur bo‘lgan dun-
viula^i eng qadimiy istehkomni qurdirdi. Baqtriya daryosi yonida
his I. shgan Zariasp (yoki Baqtra) shahri fors imperiyasining eng qa-
«1
11
niу viloyatlaridan biri hisoblangan Baqtriyaning ma’muriy poy-
I
114
I
1
cdi. Baqtriya hududi Iskandarda boshqacha taassurot qoldirdi
\
.1
Iskandaming qo‘shini uning darvozalarini shturm qilmadi hamda
ili '
01
larini buzib tashlamadi.
Iskandar Baqtriyaga yetib kelishidan bir necha hafita oldin
Aliiimoinylarning Baqtriya satrapligidagi noibi Bess mahalliy
i.t;ikdtilar ishtirokida urush kengashini uyushtirdi.
Iskandar Fors saltanatiga bostirib
kirgan dastlabki paytlarda
Bess va Iskandar o ‘zaro to‘qnash kelishgan edi. Jumladan, Bess
hozirgi Iroq hududidagi Gavgamela jangida Iskandarga qarshi
jang olib borgan edi. 0 ‘sha paytda Bess Forslar imperiyasining
“shohlar shohi” nomini olgan Doro Ш qo‘l ostidagi Baqtriya sat-
rapi edi. Fors shohi va uning satrapi qarindosh bo‘lib,
Bess Doro
III ning eng mahoratli qo‘mondonlaridan biri edi. Iskandaming
qo‘shini allaqachon imperiyaning g ‘arbiy qismini egallab olgan edi.
Gavgameladagi jang davomida Bess va uning askarlari yaxshi jang
qilishdi, lekin m a’lum bir chiziqda Iskandaming tuzog‘iga tushishdi
va Doro III ning qo‘shini chekinishni boshladi.
Doro III Gavgameladagi yirik magMubiyatdan so‘ng Iskandar
qo‘shinining ta’qibidan qochib marnlakatning sharqiy hududlari,
ya’ni Baqtriya hududiga yetib keldi. Biroq, Doro III va Bess qayta
uchrashishganda Bess o ‘z shohidan
nima sababdan qudratli fors
armiyasi o‘zidan besh baravar kam sonli qo‘shindan mag‘lubiyatga
uchraganligini tushuntirib berishni so‘radi. Mil.avv. 330-yilda Doro
III Bessning buyrug‘i bilan aldab asirga olindi va achinarli hayvon
kabi qafasga solib qo‘yildi. Shundan so‘ng Baqtriya noibi Bess Fors
lar saltanatining shohi Artakserks IV deb e’lon qilindi. Baqtriyaning
kuchli otliq qo‘shiniga tayangan Bess Doro III ni qatl ettiradi va
Iskandarni Baqtriya hududiga yurishini to‘xtatish maqsadida Doro
III ning jasadini Iskandaming yo‘liga tashlab, o ‘zi Amudaryoning
o ‘ng sohiliga o‘tib ketdi8.
Miloddan avvalgi 330-yildan boshlab yunon va makedoniyalik-
lar qo‘shini Baqtriyaning pasttekisliklaridan tortib to qorli tog‘lariga
qadar uzoq muddat Bess va uning uchqur otliq qo‘shinini izlashadi.
Biroq, Baqtriyaning otliq qo‘shini hech qayerda ko‘rinmas edi,
Iskandaming qo‘shini esa Hindikush tog‘larining kuchli bo‘ronidan
sillasi qurib holsizlanadi.
Shunga qaramay, hozirgi Hirot
shahri yaqinida Iskandaming
qo‘shini Bessning yaqin ittifoqchisi Satibarzan bilan jang qilib uni
qo‘lga oldi va Bess haqida bir talay m a’lumotga ega bo‘ldi.
8
Holt F.L. Into the Land of Bones. Alexander the Great in Afghanistan. -
Los Angeles: University of California Press, 2005. - P. 28.
Iskandar Satibarzan ustidan qozonilgan g ‘alabadan keyin Arta-
Iw.ni Baqtriya satrapi etib tayinladi. Bu vaqtda Bess Baqtriyadagi
kucha kuchlarni birlashtirib Iskandarga qarshi chiqish o ‘miga ku-
• i 'li taktikasini m a’qul ko‘rdi hamda bosqinchilar bilan bo‘ladigan
ilngtla mudofaa usulini tanladi. Bessning bunday taktikasi
Iskundarga qo‘l keldi va u Bess bilan to‘g ‘ridan to‘g‘ri jangga kirish
nldiilan hozirgi Afg‘oniston hududidagi bir qator tarixiy viloyatlar
(Arcya, Drangiana va Araxosiya)ni egalladi.
Mil.avv. 329-yilda Iskandar Amudaryoni kechib o ‘tdi
va Bess-
iii no lga olib, uni qatl ettirdi. Biroq, bu bilan Baqtriya hududida
linsqinchilarga qarshi kurash to‘xtab qolmadi. Amudaryoning
ii'm- sohilida va So‘g‘diyona (hozirgi 0 ‘zbekiston) hududida
M-.iintbrga qarshi Spitamen boshchiligida keng ko‘lamli xalq
qo vg'oloni boshlandi. Iskandar ushbu qo‘zg‘olonni bostirish uchun
uv li yil vaqtini sarfladi. Shunda ham Spitamenni qo‘lga ololmadi.
'■Jn/.u'olonchilar bosqinchilarga qarshi pistirmalar qo‘yish va yirik
Uiglarga kirmaslik taktikasini qoMlab qaqshatqich zarba berdilar.
-
Do'stlaringiz bilan baham: 
