B. T. Toshmuhamedov



Download 6,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/180
Sana18.04.2022
Hajmi6,59 Mb.
#560016
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   180
Bog'liq
Umumiy geologiya. Toshmuxamedov B

S o f tug‘ma oltingugurt.
Olmos 
— C. Kubik singoniya (oktoedrlar va boshqalar) 
kristallar shaklida uchraydi. Qattiqligi Moos shkalasiga ko‘ra 10 
(kvarsdan 1000, korunddan 150 marta ko‘p), solishtirma og‘irligi
3,5 g/sm 3, rangsiz, shaffof, ko‘k, sariq, yashil, qo ‘ng‘ir va qora 
rangda bo'ladi; yaltiroqligi olmosdek, m o ‘rt, o ‘ta asos otqindi 
jinslar bilan bog‘liq bo‘lib, sochilma holda ham ko‘p uchraydi.
74


Zargarlik ishlarida, parm a quduqlarini qazishda, abraziv va 
metallurgiya sanoatida ishlatiladi. Olmosning og‘irlik birligi «karat» 
dir. Bir karat «0,2» grammga tengdir.
Grafit — C. Singoniyasi geksagonaldir. T o ‘g ‘ri kristallari 
kamdan-kam. Ba’zan olti burchakli plastinkalar, tabletkachalar 
shaklida bo ‘ladi. Agregatlari ko'pincha mayda tangachalardan 
iborat. Rangi kulrangdan qoragacha. C hizig‘i yaltiroq qora. 
Qattiqligi 1, qo‘lga yog‘lidek unnab, qo‘lni va qog'ozni qoraytiradi. 
S o lish tirm a ogU rligi 2 ,0 9 -2 ,2 3 g /s m 3, ta b ia td a d o n a d o r, 
varaqsimon zich shaklda, m arm ar va gneyslarda uchraydi. Grafit 
tigellar tayyorlashda, quyish ishlarida, qalam lar chiqarishda, 
bo ‘yoqchilikda va boshqa sohalarda ishlatiladi.
Sulfidlar
Sulfidlar tarkibiga oltingugurtning S2 — anioni kiradi. Ele- 
mentiarning oltingugurt bilan qo'shilib hosil qilgan birikmasi 
sulfidlar deb ataladi. U lar to g ‘ jinslari, ko‘pincha m a’danlar 
tarkibida ko‘p uchraydi. Sulfidlar sinfi 250 ga yaqin m ineralni, 
ya’ni m a’lum b o ‘lgan m inerallarning taxminan 6% ini tashkil 
qiladi. Sul’fidlarni hosil b o ‘lishi uchun eng qulay sharoit grunt 
suvlaridan pastda boMgan gorizontdir. Ko'pchilik sulfidlar gid- 
rotermal yo‘l bilan hosil bo ‘ladi. Biroq m agm adan va uning 
uchuvchi kom ponentlaridan ham hosil bo‘ladi.
Sulfidlarda metallar bilan oltingugurt turlicha nijbatda bo‘ladi. 
Odatda sulfidlarning qattiqligi oz bo ‘lib, zichligi katta bo'ladi. 
Sulfidli m inerallardan pirit FeS2, ya’ni ikki sulfidli tem ir birik- 
masidan iborat bo‘lgan oltingugurt yoki tem ir kolchedani Yer 
qobig'ida ko'p tarqalgandir.
Pirit 
— FeS2. Kristallari ko‘pincha kub shaklida bo ‘ladi. Rangi 
oq, jez-sariq. Chizig'i yaltiroq, qora. Kubning yonlarida qirralariga 
parallel b o ‘lgan chiziqlar (shtrixlar) b o ‘ladi. U lar bir yondan 
ikkinchisiga o ‘tm aydilar. M etalldek yaltiraydi. H am m a to g ‘ 
jinslarida uchraydi. Qattiqligi 6-6,5, solishtirma og‘irligi 4,95-
5,1 g/sm 3. Sul’fat kislota olish uchun ishlatiladi.
Markazit 
— FeS2 ning tarkibi ham piritnikiga o ‘xshaydi.
75


Singoniyasi rombik. Kristallari ning qiyofasi taxtasimon, siyrak 
kalta ustunsim on, nayzasimon b o iad i. Qo'shaloq kristallari tez- 
tez uchrab turadi. Konkretsiyalar buyraksimon va boshqa shaklda 
h am u ch ray d i. O rganik q o ld iq la r o ‘rn id a paydo b o ‘lgan 
psevdomorfozalar ham uchraydi.
Rangi jez-sariq, kulrang yoki yashilroq tovlanadi. Chizig‘i 
to ‘q yashil-kulrang, m etallsim on yaltiroq. Qattiqligi 6,0—6,5, 
m o‘rt. Ulanishi mukammal emas. Solishtirma og‘irligi piritnikidan 
kichik 4,85—4,90 g/sm 3. Sulfat kislota ishlab chiqarishda islilatiladi.
18-rasm. 

Download 6,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish