B. T. Toshmuhamedov

Minerallarning fizik xossalari. 
M inerallarning m uhim fizik 
xossalarini aniqlashda kimyoviy, term ik va boshqa analizlar 
natijalaridan foydalaniladi. Ularga quyidagilar kiradi:
M orfologik xossalari — kristalli shakllari, ularning tabiiy 
o ‘sim talari, agregatlarining tuzilishi, konkretsiyalar, jeodalar, 
oolitlar.
Optik xossalari - mineral bo‘lagining rangi, izining rangi, 
tiniqligi, yaltiroqligi.
Mexanik xossalari — mineralning qattiqligi.
(M oos shkalasi), ulanish tekisligi, sinishi va m o‘rtligi.
Kimyoviy xossalari — xlorid kislota bilan o ‘zaro reaksiyasi, 
erishi, mazasi va hidi.
1 .7 . Yer p o‘stining mineral tarkibi
60

---

Boshqa xossalari — solishtirma og‘irligi va magnitlik xususiyati.
Talabalar minerallarning fizik xossalarini yaxshi o'zlashtirish- 
lari uchun quyida ularning qisqa ta ’rifini keltiramiz.
Minerallarning qattiqligi — mineralning tashqi mexanik kuchga 
nisbatan (tirnashga yoki boshqa) qarshilik ko‘rsatish darajasi. 
Qattiqligini mineralning yangi yuzasida aniqlash kerak. N uragan 
minerallar, mayin va tuproqsim on m inerallar agregati kam qat- 
tiqlikka ega. Quyida Moos shkalasidagi 10 ta mineralni keltiramiz.
Mineralning qattiqlik shkalasi
6-jadval
Minerallar
M oos
shkalasi
b o ‘yicha
qattiqligi
Qattiqlikni M oos
shkalasidan aniqlash
Qattiqlik
so n i, k g /
m m 2
1
2
3
4
Talk M g3[Si4O 10][O H ]2
1
Q o'lga y o g ‘dek unnaydi
2,4
G ips C a S 0 4-2H 20
2
Q og‘ozga chizadi, tim oq
bilan chizsa bo'ladi
36