B. T. Toshmuhamedov

Yer po‘stining nuragan qismi. 
Y er po'stidagi kaolinli q atlam ­
larning paydo boMish sabablari so ‘nggi yillarda ko'pchilikning 
e ’tiborini o ‘ziga jalb qildi. G id ro term al nazariya g'arb iy Yevropa 
va Angliyadagi kaolinli konlarni o ‘rganish asosida yaratilgan edi.
K aolinning paydo boMishi haqidagi hozirgi nazariyalar: g id ­
roterm al, qoMigMr ko ‘m ir va qadim gi p o ‘stning nurashi kabi uch 
xil nazariyaga boMinadi.
G idroterm al nazariyasi. 
1902-yilda ja n u b iy G erm an iy ad a 
kaolinni tekshirish natijasi uni gidro term al yoM b ilan paydo 
boMgan, degan xulosaga olib kelgan. Angliyadagi Kornuel, Shimoliy 
A m erikaning Aydaxo shtatidagi Spoken va boshqa kaolin konlari 
ham gidroterm al yoM bilan paydo boMgan konlarga kiradi. Bu 
kon larn in g gid ro term al yoM bilan paydo boMganligi quyidagi 
faktorlardan ko‘rinadi, chunonchi: kaolinning juda qalin (70-75 m) 
boMishi; kaolin konlarining yangi jin slar orasida u yer — bu yerda 
va to m ir tarzida uchrashi; kaolinli uchastkalarning yer yorigMda, 
daykada, m ineral buloqlar zonasida joylashishi; kaolinitning yirik
235

---

va yaxshi kristallanganligi; kaolin orasida ah yonda pnevm atolit 
m in erallaridan tu rm alin , flyuorit va bo shq alarn ing u chrashi; 
kaolinda yengil oksidlanuvchi sulfit m in erallar — pirit, galinit va 
boshqalarning uchrashi.
Bu sabablar kaolinning gidroterm al y o ‘l bilan paydo bo ‘lishini 
to ‘la ravishda ko‘rsatib bera olm aydi.
V.P. Petrov kaolin konlarini o ‘rganib, nurash jarayonida ham
yuqoridagi hollar ro ‘y beradi deb ko‘rsatadi.
Shunga qaram asdan, gidroterm al nazariyani n o to ‘g ‘ri deb 
b o ‘lmaydi. Chunki ayrim o ‘lkalarda, masalan, Yangi Zelandiya va 
Kamchatkada gidrotermal kaolin konlarining hosil bo‘lganligi m a’lum.