K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

 
 
11. Bеzgаk kаsаllаnishini qo„zg„аtuvchisi. 
Sporoviklar 
Sporoviklar maxsus harakat a‘zolariga ega emas. Sporoviklarga 
odam, hayvon, qushlardagi bezgak, odam va hayvonlardagi toksoplaz-
moz keltirib chiqaruvchi koksidilar kiradi. Sporoviklar degan nom – 
sporaga o‗xshaganligi uchun, tashqi qismini o‗rab turuvchi qoplam bilan 
Ichakdan tashqaridagi 
amyobiaz: 
O‗pka amyobiazi 
Jigar amyobiazi 
Ichak amyobiazi 
Teri amyobiazi 

---

285 
bog‗liq. Ulardan bezgak plazmodiylari odam uchun o‗ta patogendir. 
Bezgak kasalligi molyariya – o‗tkir infeksion kasallik bo‗lib, ko‗pincha 
xronik formaga o‗tadi, lixoradka va retikuloendoteleol sistemaning 
o‗zgarishi (jigar va taloqning kattalashuvi) bilan kechadi. Bezgak 
qo‗zg‗atuvchisi plazmodiylarning to‗rt turi bo‗lib, ular bezgak chivini – 
Anopheles
va odam organizmida ko‗payib rivojlanadi. 
Pl.vivax,
pl.malariae, pl.falsiparum, pl.ovale.
Kasallik manbai bemor va bezgak 
chivinining urg‗ochisi hisoblanadi. Bezgak qo‗zg‗atuvchilari rivojlani-
shida ikki siklni bosib o‗tadi. Inson organizmida – jinssiz–shizogoniya 
va bezgak chivinida –jinsiy–sporogoniya. 
Shizogoniya zararlangan chivin chaqqanda inson organizmiga 
sporozoylarni kirgazadi. Sporozoylar qonda sirkulyatsiya qilib, 30-60 
minutdan so‗ng, jigar hujayralariga kiradi, to‗qima yoki preeritrositar 
rivojlanish siklini kechiradi. Jigardagi sporozoylar dumoloqlanib, 
to‗qimalar shizont stadiyasiga o‗tadi. Shizont o‗sib, bo‗linadi, ko‗p 
miqdorda to‗qima merazoitlari hosil bo‗ladi va ular qonga o‗tadi. 
To‗qima formalarining rivojlanishi 14-15 kun bo‗ladi. To‗qima mero-
zoitlari qonda eritrositlar ichiga kiradi va shu paytdan boshlab parazitlar 
qonda rivojlanishi – shizogoniyaning eritrositar sikli boshlanadi. 
Eritrositlarda ular o‗sib 2-3 soat uzuk ko‗rinishiga ega bo‗ladi. Yetilgan 
shizont eritrositni to‗ldirib turadi.