Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Molekulyar spektrometriya.
Molekulyar spektrometriyaning 
uslub va vositalari spektr olish orqali dori-darmonlar, zaharlovchi 
moddalar, plastmassalar, lak-bo‘yoq, yoqilg‘i-moylash materiallari, 
oziq-ovqat mahsulotlari, kimyoviy tolalar va rezinalarni tahlil qilishda 
qo‘llaniladi. Sud ekspertizasida aksariyat hollarda infraqizil 
spekrosnusxa uslubi qo‘llaniladi. Ularning yordamida kimyoviy 
qo‘shilmalar identifikatsiya qilinadi. 
Ekspertiza amaliyotida infraqizil spekrometriya uslublari va 
vositalari, neft mahsulotlari, moylar, lak-buyoq materiallari, tolalar, 
polimerlar, plastmassalar, zoldirli ruchka pastalar, portlovchi moddalar 
olish imkonini beradi. Ushbu uslub yordamida tasodifiy hosil bo‘lgan 
organik moddalarning tarkibi to‘g‘risidagi malumotni olish ayniqsa 
ahamiyatlidir.
Ashyoviy dalillarning sud ekspertizasi amaliyotdagi samarador 
uslub va vositalar qatoriga spektral lyuminissensiya analizini ham 
kiritish lozim. Ushbu uslub yoqilg‘i-moylash materiallarini, zaharli 
moddalarini 
tadqiq 
etishda 
qo‘llaniladi, 
shuningdek, 
sanoat 
chiqindilarida uglevodlar mavjud bo‘lgan uchastkalarni, tarkibi turlicha 
bo‘lgan shishalarni tabaqalashtirish imkonini beradi.
Spektral tahlil, o‘q otish jarayonida o‘q stvoldan chiqayotgan 
paytida uning sirti qirilishi oqibatida metallda hosil bo‘lgan juda 

---

51 
kichkina izni ham, porox qurumi izlarini va boshqa yo‘llar bilan topib 
bo‘lmaydigan o‘zga izlarni aniqlash imkonini beradi. 
Ayrim qotishmalar, masalan qo‘rg‘oshin qotishmasi spektral tahlil 
yordamida tadqiq etilganida qotishmaning markasini, agar maxsus 
aralashmalar mavjud bo‘lsa, bu qotishma qaerda ishlab chiqarilganligini 
ham aniqlash mumkin bo‘ladi. Bunday uslub yordamida tarkibi jihatidan 
bir-biriga juda yaqin bo‘lgan qotishma va qo‘shilmalarni ham farqlash 
mumkin. Mana shunday tahlil yordamida qiyoslanayotgan ob’ektlarning, 
masalan, murdadan olingan mayda zarrachalarning gumon qilinayotgan 
shaxsga qarashli patrondagi zarrachalarga o‘xshashligini va aynanligini 
aniqlash mumkin.