Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Jinoyatlarni 
tergov 
qilish 
uslubiyotlarining 
vaziyatga 
bog‘liqligi va turli-tumanligi. 
Tergov amaliyoti jinoyatlarning har bir 
turi uchun tipik bo‘lgan tergov vaziyatlarining mazmunini hisobga 
oladigan hamda unga bog‘liq holda tergovni tashkil qilishning u yoki bu 
usulini tavsiya etadigan xususiy kriminalistik uslubiyotlar yaratishni 
talab qiladi. Jinoyat ishi bo‘yicha tergov vaziyati jinoyatni tergov 
qilishning muayyan davridagi vaziyatni tavsiflovchi holatlar (sharoitlar, 
omillar) majmuidan iborat bo‘ladi. 
Tipik tergov vaziyatlari jinoyatlarni tergov qilishning barcha 
bosqichlariga xosdir, lekin kriminalistik uslubiyotlarda ko‘pincha 
dastlabki tipik tergov vaziyatlari tahlil qilinadi. Ularning xilma-xilligi 
ko‘p turli tavsiyalarni va ularning tizimlarini ishlab chiqishni talab 
qiladi. Tipik tergov vaziyatlari hisobga olingan holda jinoyatlarni tergov 
qilish 
uslubiyotlarining 
yaratilishi 
tavsiyalarning 
mazmunini 
aniqlashtiradi hamda ularning amaliy qimmatini oshiradi. 
Jinoyatlarni tergov qilish kriminalistik uslubiyotlarining 
umumiyligi. 
Jinoyatlarni ochish, tergov qilish va ularning oldini olish 
chog‘ida kriminalistik uslubiy tavsiyalardan foydalanish qulay bo‘lishi 
uchun xususiy uslubiyotlarning konstruktiv birligi tamoyiliga, ya’ni 
ichki mustaqilligi va ko‘p turliligiga amal qilgan holda ularning maqbul 
tuzilishiga rioya etish zarur. 

---

335 
Mazkur tamoyillarga ko‘ra ishlab chiqilgan xususiy kriminalistik 
uslubiyotlar shuningdek, tergovchining ichki ishlar organlari tezkor va 
boshqa xizmat xodimlari bilan o‘zaro hamkorligi xususiyatlarini; 
jamoatchilik yordamidan foydalanishga doir yo‘l-yo‘riqlarni; tergovchi 
tomonidan ayrim turdagi jinoyatlarni tergov qilish chog‘ida uning oldini 
olishga doir faoliyatini tashkil etish bo‘yicha tavsiyalarni ham o‘z ichiga 
olgan bo‘lishi kerak. 
Jinoyat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari yangilanishi munosabati bilan 
tegishlicha yangi xususiy uslubiyotlarni ishlab chiqish zaruriyati paydo 
bo‘ladi. U yoki bu qilmish uchun jinoiy javobgarlikning bekor qilinishi 
yoki ularning jinoiylik toifasidan chiqarilishi (dekriminalizatsiya 
qilinishi) tergov qilishning ayrim uslubiyotlariga bo‘lgan ehtiyojni 
istisno etadi. Tipik xususiy uslubiyotlar soni jinoyatlarning mavjud 
turlariga muvofiq bo‘lishi kerak. Uslubiyotlarning ana shu soni eng 
yuqori (maksimal) hisoblanadi. SHu sababli, kriminalistika oldida 
barcha zarur bo‘lgan, lekin hozircha mavjud bo‘lmagan xususiy 
uslubiyotlarni ishlab chiqish vazifasi turadi. 
Maxsus
 
uslubiyotlar jumlasiga qonunda belgilangan jinoyatlarning 
turlari bo‘yicha emas, balki boshqa asoslar bo‘yicha tuzilgan 
xususiy
 
uslubiyotlarni kiritish kerak bo‘ladi. Jumladan, ana shu maqsad uchun 
asoslar 
sifatida 
jinoyat 
sodir 
etilgan 
joy, 
jinoyatchining, 
jabrlanuvchining shaxsi, jinoyat sodir etilgan paytdan boshlab o‘tgan 
vaqt va boshqa shu singarilar tanlanishi mumkin. Kriminalistika 
adabiyotlarida temir yo‘l, suv va havo transportidagi jinoyatlarni; 
voyaga etmaganlar va retsidivistlar sodir etgan jinoyatlarni; o‘tgan 
yillarning ochilmay qolgan jinoyatlarini tergov qilish uslubiyotlari 
ma’lum.