189
Birinchi holat- bu masofadan turib kirish imkoniga ega bo‘lgan laboratoriya
o‘rnatmasi bo‘lib, u o‘z
ichiga haqiqiy laboratoriya, o‘rnatishni nazorat qilish va
olingan ma’lumotlarni raqamlashtirish uchun dasturiy va texnik vositalarni,
shuningdek aloqa vositalarini o‘z ichiga oladi.
Ikkinchi holat- bu barcha jarayonlar kompyuter yordamida simulyatsiya
qilinganida. Garchi ikkala turdagi laboratoriyalar ham virtual bo‘lsa-da, bu ta'rif
ikkinchi turga ko‘proq mos keladi. Ular quyida ko‘rib chiqiladi.
Ta’limda virtual laboratoriyalarni yaratish zarurati ba'zi
hollarda haqiqiy
laboratoriyalarni ishlatishning qiyinchiliklari bilan bog‘liq. Virtual laboratoriyalar
haqiqiy laboratoriyalardan quyidagi afzalliklarga ega:
o
Qimmatbaho asbob-uskunalar va reaktivlar sotib olishning hojati yo‘q Ko‘p
laboratoriyalarda eski uskunalar mavjud bo‘lganligi sababli, ular ustida o‘tkazilgan
tajribalar natijani buzishi mumkin va ular talabalar uchun potentsial xavf manbai
hisoblanadi. Bundan tashqari, tajriba o‘tkazish uchun narxi ancha yuqori bo‘lgan
qimmat reagentlar yoki sarf materiallarini sotib olish kerak. Kompyuter texnikasi va
dasturiy ta’minotining
narxi ham qimmat, lekin bu erda uning ko‘p qirraliligini
hisobga olish kerak.
o
Laboratoriya sharoitida amalga oshirib bo‘lmaydigan jarayonlarni
simulyatsiya qilish qobiliyati.
o
Kompyuter ekranida vizualizatsiya. Kompyuter texnologiyasi tufayli,
masalan, kuzatilgan zarrachalarning kichikligi tufayli, qo‘shimcha uskunalarsiz real
sharoitda farqlash qiyin bo‘lgan jarayonlarni kuzatish mumkin.
o
Jarayonlarning murakkabligiga kirib borish va sodir bo‘layotgan voqealarni
boshqa vaqt oralig‘ida kuzatish qobiliyati, bu bir soniya ichida sodir bo‘ladigan yoki
aksincha, bir necha yil davom etadigan jarayonlar uchun muhimdir.
o
Xavfsizlik.
Xavfsizlik, masalan, yuqori kuchlanishli yoki kimyoviy
moddalar bilan ish olib borilayotgan hollarda, virtual laboratoriyalardan
foydalanishning muhim afzalligi.
o
Virtual jarayonni boshqarish kompyuterga o‘tkazilganligi sababli,
kirish
parametrlarining har xil qiymatlari bilan bir qator tajribalarni tezda o‘tkazish
190
mumkin, bu ko‘pincha chiqish parametrlarining bog‘liqligini aniqlash uchun
zarurdir. kirishlari.
o
Bir qator tajribalardan so‘ng olingan raqamli ma’lumotlarni qayta ishlash
zarurati bo‘lgan tajribalar mavjud. Ishni bajargandan so‘ng, bu holda,
olingan
ma’lumotlarni jadvalga kiritish kerak. Haqiqiy laboratoriyada bu qo‘lda amalga
oshiriladi va laboratoriya ishini o‘tkazish usuli yordamida ma’lumotlar avtomatik
tarzda kiritiladi. yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri eksperimentator tomonidan laboratoriya
paytida bu vaqtni sezilarli darajada tejaydi va mumkin bo‘lgan
xatolar foizini
sezilarli darajada kamaytiradi.
o
Eng muhimi, universitet laboratoriyalarida ishlashning iloji bo‘lmaganda,
masofaviy o‘qitishda virtual laboratoriyadan foydalanish imkoniyati mavjud deb
hisoblanadi.
Bu afzalliklarning ba'zilari masofadan kirish imkoniyati bo‘lgan laboratoriya
qurilmalariga tegishli.
Virtual laboratoriyani ishlab chiqish uchun katta mablag 'kerak bo‘lgani
uchun, bu juda qimmat va ta’lim sohasida qo‘llanmalar juda kam. Va bu quyidagi
oqibatlarga olib keladi.
1. Modellashtirish sohasidagi professional dasturchilar, dizaynerlar va
mutaxassislar tomonidan ishlab chiqilgan virtual laboratoriyalar
juda qimmatga
tushadi, bu esa ularning keng qo‘llanilishiga to‘sqinlik qiladi. Boshqa tomondan,
kam tarqalish imkoniyatlari ularni ishlab chiqarish uchun ozgina rag‘bat yaratadi.
2. Kasbiy bo‘lmaganlar tomonidan virtual laboratoriyalarning tashkil etilishi
qoniqarli natijalarga olib kelishi mumkin, faqat hodisalarning tor sinfini
modellashtirishda. Ularning taqsimlanishi ularning
arzonligi va muqobillarning
virtual yo‘qligi bilan bog‘liq.
Afzalliklardan
tashqari,
laboratoriyada
virtualdan
foydalanishning
kamchiliklari bor. Asosiy kamchilik- o‘rganilayotgan ob'ekt, asbob-uskunalar va
asboblar bilan aloqa yo‘qligi. Haqiqiy qurilmalar bilan ishlash tajribasi zarur,
shuning uchun ularga xos bo‘lgan barcha Afzalliklari va Kamchiligini hisobga olgan
holda o‘quv jarayonida haqiqiy va virtual laboratoriyani birlashtirish tavsiya etiladi.
191
Masalan,
xavfli
ob'ektlar
bilan
ishlashda
birinchi
bosqichda
virtual
laboratoriyalardan foydalanish kerak va faqat kerakli ko‘nikmalarni olgandan
keyingina, agar kerak bo‘lsa, haqiqiy ob'ektlar bilan ishlashga o‘tish kerak. Shunday
qilib, real va virtual laboratoriyalardan foydalanishning puxta o‘ylangan
kombinatsiyasi moliyaviy jarayonning pastligi bilan birgalikda o‘quv jarayonining
eng yuqori samaradorligini ta’minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
