Omuxta yem texno 111

2.8. Karbamid va karbamid kontsentrati. 
Tayyorlanadigan yemdagi protein miqdori hayvonlarning unga bo`lgan talabani 
to`la kondira olmaydi. Asosan proteinga bo`lgan o`tkir talab kish davrida qoramollar 
va qo`ylar ratsionida yetishmasligi seziladi. bu esa ozuqaning ortikcha sarflanishiga, 
modda almashinuvining buzilishiga, mahsulotning yetishmasligiga va uning 
tannarxini oshishiga olib keladi.
Fan va amalietning ko`p sonli qiymatlari hayvon ratsionini proteinga bo`lgan 
talabini qisman oqsil bo`lmagan azot saklovchi birikmalar, xususan karbamid 
(sintetik mochevina) bilan almashtirish mumkin ekanligini tasdiklaydi.
Ma`lum tyemperatura va bosim sharoitida amiak uglerod oksidi bilan ta`sirlanadi va 
karbamid hosil qiladi. Karbamid (NH) CO - ok kristal modda, xidsiz, shurrok - 
achchik ta`mli, suvda yaxshi eriydi, 46 - 46,3 % azot saqlaydi. sanoatda kristal va 
granula ko`rinishida ishlab chiqariladi. Granulalangan karbamid kam zichlanib 
koladi. 
Hayvon organizmida azot karbamidining proteinga aylanishi uning oshkozonida 
ko`p bo`lgan ovqat hazm qilish trakti mikroorganizmlarining xaet faoliyati tufayli 
sodir bo`ladi. Mikroorganizmlar ajratadigan fermentlar karbamidni ammiak va 
karbonat angdridga ajratadi. Bakteriyalar ammiakni shuningdek yemdagi 
parchalanishi mahsulotlari uglevodi oltingugurti va boshqa moddalaridan foydalanib, 
xususiy jism. Oqsillarini hosil qiladi. Yem bilan birgalikda oshkozonga surilib, 
mikroorganizmlar yemning tashkil qiluvchi qismi xolida hazm bo`ladi, va ularning 
oqsili hayvonlar tomonidan ishlatiladi.

---

29 
Hayvonlar ratsionida ozuqa proteinini qisman karbamid bilan tuldirish mumkin. 
Bunday urin almashish ratsionda faqat proteinlar defitsit, ammo etarli miqdorda 
yengil hazm bo`luvchi uglevodlar, vitaminlar va mineral moddalar ushlaganda ham 
bo`lishi mumkin. Tajribalarning ko`rsatishicha 1kg karbamid 2,6 kg hazm bo`luvchi 
proteinga ekvivalent. Ratsiondagi ozuqa moddalarning samaradorligini oshirish 
natijasida 1kg foydalanilgan karbamid qo`shimcha 10kg so`t, qoramol ogirligining 2 
kg ga, qo`ylar ogirligini 1,5 kg ga vayuvilgan junining 150 g ga oshishini 
ta`minlaydi. Bunda mahsulot ishlab chiqarish uchun ketadigan yem sarfi 10 - 15 % 
kun davomida karbamid azotidan foydalanishga moslashadi. Karbamid bilan 
bokkanda quyidagilar e`tiborga olinishi kerak: karbamid yem bilan yaxshi 
aralashtirilgan bo`lishi, hayvonlarni karbamidga doimiy ravishda so`tkasiga 10-20 g 
dan boshlab urgatib borish, urnatilgan me`yorni yemga kun davomida teng 
miqdorlarda bo`lib berish kerak. Karbamid bilan bokkanda uzulish bo`lmasligi kerak, 
uzilish majburan bo`lganda, bir necha kun davomida hayvonlarni karbamidga qayta 
urgatish lozim. Karbamid bilan bokishning kunlik me`yori quyidagicha urnatilgan: 
100-120 g sigirlar uchun, 6 oydan katta bo`lgan yosh qoramollarga 40-50 g 
boqiladigan qoramollar uchun 50-90 g, ona qo`ylarga 13-18 g , 6 oylikdan katta 
bo`lgan yosh qo`ylar uchun 8 - 12 g. 
Karbamid ratsionga tavsiya qilingan m`yorda kiritilishi lozim. Ortikcha karbamid 
hayvonlarning zaharlanishiga olib keladi. Omixta yemga karbamid katta miqdorda 
kiritilsa yemning xushxurligi pasayadi. 
Karbamid granulalangan omixta yemga melassada eritib kushilsa katta 
samaradorlikka erishiladi. Bunda omixta yemning uz – uzidan joylashuvi sodir 
bo`lmaydi, melassa esa uning yaxshi hazmini ta`minlaydi, bundan tashqari, granulada 
kamalgan karbamidning ajralishi hayvon oshkozonida ancha sekinlashadi. 
Karbamidli omixta yem bilan faqat kavsh qaytaruvchi hayvonlar boqiladi, ya`ni uni 
boshqa hayvonlarga berish ruxsat etilmaydi. Bunday yemlar boshqa yemlarga 
aralashtirilmasdan aloxida saqlanadi. Karbamid kontsentratini ishlab chiqarish 
nalajen ...... U don aralashmasi, karbamid va natriy bentonitini ekstrudirlab 
aralashtirish yo`li bilan tayyorlanadi. Karbamid kontsentrat boshqa yemlar bilan 
beriladi yoki omixta yem, oqsil - vitaminli qo`shimcha tarkibiga kiritiladi.