Microsoft Word navoiy gazallariga sharhlar ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
39
ишқ аҳлининг шарафидир. Фақирликда бефарқ яшаш — олам ҳақиқатидан йироқ тушиш 
мушкул, аксинча, дарвешлар тўнига қизил, сориғ, яшил ямоқлар тушиши табиий, яъни, 
дарвешлик тўнини кийиб, оламнинг ранг-баранг ҳақиқатини идрок этиш ўнғай: 
 
Фақр аро беранглик душвор эрур беҳад, валек,
Ҳирқада тикмак эрур осон қизил, сориғ, яшил. 
Ниҳоят, сўнгги байт, сўнгги нидо – мақтаъ. У шоирнинг фахриясидек жаранглайди: 
 
Эй Навоий, олтину шингарфу зангор истама,
Бўлди, назминг рангидин девон қизил, сориг, яшил. 
Саҳҳоф (муқовачи) ва рассомлар одатда шингарф (қизил), олтин ва зангор бўёқлар ила 
китобларни безайдилар. Лекин Навоий бунга муҳтож эмас, унинг назми азалдан рангиндир, шу 
туфайли унинг девони – умр китоби ҳам табиий йўсинда қизил, сориғ, яшил тусдадир, яъни, 
олам ҳақиқати рангларига бўялмишдир. 
Ғазални ўқиб, ўйлаймаи: неча бир зобит, неча бир мустабидлар кишилик дунёсиии, 
ҳақиқатни битта ранг, битта бўёққа бўямоқчи бўлдилар, лекин ҳар гал бу урииишлар 
шармандалик билан тугади... 
Навоий ғазали — ҳақиқатнинг рангин оламига битилган ўлмас мадҳиядир. Шу олам бор 
экан, бу ғазалнипг умри, сафоси тугамас... 

---

Алишер Навоий ғазалларига шарҳлар 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
40
Абдурашид АБДУҒАФУРОВ 
«ТИЛИМ ЛОЛУ СИРИШКИМ ҚОН» 
Бало дашти аро Мажнун менингдек кўрмамиш даврон,
Қуюндек ҳар замон бир кўрмаган водийда саргардон. 
 
Не андуҳу малолимга балият даштидек ғоят,
Не савдою жужунимга маломат баҳридек поён. 
 
Тунум дайжур, ўзум ранжур, ичим ғамноку бағрим чок,
Тилим лолу таним беҳол, ишим афғон, сиришким қон. 
 
Заифу дарду ғам пеша, наҳифу меҳнат андиша,
Залилу бесару сомон, қатили ханжари ҳижрон. 
 
Фиғонимдин фалак ғамгин, сиришкимдин жаҳон рангин,
На ишқим ўтиға таскин, на ҳажрим дардиға дармон. 
 
Бошим ғам тошидин пора, таним ҳажр ўқидин ёра,
Кўнгул бу ёраға чора топарға топмайип имкон. 
 
Кўзум намлиқ, бўюм хамлиқ, ичим андуҳу мотамлиқ,
На ҳамдамлик, на марҳамлиқ топиб бу меҳнати пинҳон. 
 
Манга не ёру не ҳамдам, манга не дўст, не маҳрам,
Манга не чора, не марҳам, манга не сабру не осмон. 
 
Бу аҳволи табоҳимдин, фиғони умркоҳимдин,
Ҳам ўтлуқ дуди оҳимдин қарориб кулбаи аҳзон. 
 
Фалак раҳзан, замон душман, бадан равзан уза равзан,
Қолиб жон хисравидин тан, чиқиб, тан кишваридин жон. 
 
Навоий, бўлса меҳнат кўп ичокўр жоми шират кўп,
Неча бўлса суубат кўп, қилур ваҳдат майи осон. 
Ву ғазал фақат Навоий меросидагина эмас, балки бутун ўтмиш шеъриятимиздаги ижтимоий 
лириканинг энг ёрқин намуналари жумласига киради. У «Хазойин-ул маоний»ни тартиб 
беришда шоирнинг ўзи томонидан йигитлик йиллари девони сифатида тасниф этилган 
«Наводир уш-шабоб» таркибига киритилган бўлса-да, аслида, қарилик йиллари ижодий 
фаолиятига мансуб. 
Лирик қаҳрамон — муаллиф «мен»ининг ички ҳаяжонли ҳайқириғи каби жарангловчи бу 
ғазал даврон жабру зулмию тақдир кемтиклигидан, фалак бедодию машаққатли турмуш 
ташвишларидан, замона аҳлининг шафқатсизлигию инсоннинг беқадрлигидан мунгли шикоят 
ва кескин норозилик тарзида ёзилган. 
Унинг, беистисно, ҳар бир мисраси эрк-ҳуқуқлари, ғурур-шарафи зўравонлик билан 
топталган, ҳам маънавий, ҳам жисмоний аёвсиз эзилган покиза ва ҳалол инсоннинг чуқур 

---

Алишер Навоий ғазалларига шарҳлар