O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.2.8. Шамолнинг максимал тезлиги 
Шамолнинг максимал тезлиги ШЭҚ нинг барқарор 
ишлашини ҳисоблашда асосий катталикдир. Албатта табиийки, 
флюгер баландлиги ва ШЭҚ нинг горизонтал айланиш ўқи 
баландлигидаги шамолнинг максимал тезлиги ҳар хилдир. 
Метеостанцияларда шамолнинг максимал тезлиги сифатида 
бир неча йилда, масалан, 1-5-10-20 йилда бир марта бўладиган 
энг катта тезлик қайд қилинади. 1.19-жадвалда максимал 
тезликлар ҳақидаги маълумот мисол таъриқасида келтирилган.
Флюгер баландлигидаги шамол тезлигининг берилган йил 
мобайнидаги бир мартали максимал меъѐрий миқдори ушбу 
ҳудуд учун қурилиш меъѐрлар ва қоидалари (ҚМваҚ) (русча - 
СНиП) да берилган бўлади. ҚМваҚ га кўра шамолнинг меъѐрий 
тезлик босими қуйидагича аниқланади: 
max
2
5
,
0
V
q




, (1.15) 
 
Осиѐ қитъаси шимолий қирғоқларида
шамол максимал тезлиги эҳтимоллари 
 
1.19-жадвал 
Метео-
станция 
Флюгер баландлигида 
шамол 1 мартали 
максимал тезлиги 
100 м баландликда 
шамол 1 мартали 
максимал тезлиги 
1 
йил 
5 
йил 
10 
йил 
20 
йил 
1 
йил 
5 
йил 
10 
йил 
20 
йил 
Мурманск 18 
20 
21 
22 
22 
23 
34 
38 
Архан-
гельск 
14 
15 
16 
17 
21 
25 
28 
30 
Мархот 
довони 
50 
56 
58 
63 
70 дан ортиқ 
 
Бунда 

- ҳавонинг зичлиги. Ҳаво ҳарорати 15
0
С (288
0
К) ва 
босим 760 мм симоб устуни, яъни денгиз сатҳи баландлигида 
бўлганда, ҳавонинг номинал зичлиги 
0

=1,226 кГ/м
3
бўлади. 
Ҳаво ҳарорати ва босимига мувофиқ 
q
қуйидагича аниқланади: 

---

46 
К
Т
В
q



760
288
0

. (1.16) 
(1.15) даги максимал тезлик 2 минутли интервалда ўртача 
миқдори олиниши зарур. Аммо, флюгер бўйича ўртача 
миқдорни олиб бўлмайди. Шу сабабли, максимал тезлик учун 
тузатиш коэффициенти α киритилади. 
LCh
O
V
'
max,
.
5
75
,
0



. 
Тузатиш коэффициентини эътиборга олсак, у ҳолда
LCh
O
B
V
V
'
max,
max



(1.17) 
ШЭҚ нинг мустаҳкамлиги ва барқарорлигини ҳисоблаш 
учун шамол ўзгарувчанлиги ва у шамол тезлиги босимига қў-
шимча таъсир қиладиган динамик (коэффициент)ни эътиборга 
олиш зарур. 
,
/
1
max,
.
'
V
V
K
t
zgar
O


(1.18)
бунда 
max,
.
t
V

– шамолнинг максимал тезлигининг узоқ муддат 
t
t


учун ўртача қиймати. 
Агар 
2

t
минут қабул қилинган бўлса, у ҳолда
LCh
O
zgae
O
B
V
K
V
'
max,
'
max




(1.19) 
Ўзгарувчанлик коэффициенти 
zgae
O
K
'
қабул қилинаѐтган 
миқдорлар 
t

, 
t
, 
1
V
, ер сатҳидан баландлиги, парраклар билан 
шамол учрашув юзаси ва яна бир қатор факторларга боғлиқ. 
Аксарият, флюгер баландлигида 
3
,
1
2
,
1
'


zgae
O
K
, баландликда эса 
2
,
1
15
,
1
'


zgae
O
K
га тенг, деб қабул қилинади.