Умаров илхомжон юлдашевич ўзбекистон республикаси озиқ-овқат саноатида тадбиркорликни ривожлантиришнинг иқтисодий механизмларини такомиллаштириш

 
 
 
 
2.1- расм. Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик тизими
63
 
Ўзбекистон Республикасида озиқ - овқат тадбиркорлиги тизимини 
ривожлантириш бугунги кунда нафақат давлат раҳбарларининг диққат 
эътиборида, балки иқтисодчи олимларнинг ҳам эътиборида бўлиб, унинг 
ўзига хос хусусиятлари ва муаммоларига турлича қарашлар ва ёндошувлар 
мавжуд. Бир қатор иқтисодчи олимлар замонавий иқтисодиётнинг асоси 
63
Умаров И.Ю. Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш истиқболлари. 
Монография. – Т.: Фан ва технологиялар, 2014. –31 б.
Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик тизими 
Озиқ-овқат саноатида давлат 
бошқарув органлари 
Озиқ-овқат саноатида нодавлат 
бошқарув органлари 
Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик сиёсати 
Тадбиркорлик 
объекти 
Тадбиркорлик 
субъекти 
Тадбиркорликнинг 
ташкилий-ҳуқуқий 
базаси 
Тадбиркорлик 
доираси 
Тадбиркорлик 
инфратузилмаси 
1. Ишлаб 
чиқариш 
соҳасида 
тадбиркорлик
2. Хизмат 
кўрсатиш ва 
умумий 
овқатланиш 
соҳасида 
тадбиркорлик 
3. Озиқ-овқат 
бозорида 
тадбиркорлик 
1. Якка тартибда 
фаолият юритаёт-
ган тадбиркорлик
2. Ҳиссадорлик 
жамиятлари 
3. Кичик корхона-
лар
4. Микрофирмалар 
5. Уй хўжалиги 
6. Ёрдамчи 
хўжаликлар 
1. Тадбиркорлик 
ни қўллаб-
қувватлаш ва 
ривожлантириш 
миллий дастури
2. Тадбиркорликка 
оид қонунлар ва 
бошқа меъёрий 
хужжатлар 
1. Ички озиқ-
овқат 
бозоридаги 
тадбиркорлик
2. Ташқи озиқ-
овқат 
бозоридаги 
тадбиркорлик
3. Ҳар иккала 
озиқ-овқат 
бозорида ҳам 
тадбиркорлик 
1. Иқтисодий 
инфратузилма 
2. Ижтимоий 
инфратузилма 
3. Ташкилий 
инфратузилма 
4. Ҳуқуқий 
инфратузилма 
5. Илмий-техник 
инфратузилма 
6. Экологик 
инфратузилма 

---

70 
сифатида кичик бизнес субъектлари деб қарасалар, бошқалар эса, озиқ-овқат 
товарларини ишлаб чиқарувчи йирик корхоналар иқтисодий жиҳатдан кичик 
бизнес учун шарт-шароитлар яратувчилардир, деб ҳисоблашади. Бу 
қарашларнинг ҳар бири ўзига хос асосга эгадир. 
Шунингдек, озиқ-овқат соҳасида тадбиркорлик фаолиятининг хилма-хил 
бўлиши билан бирга турлича ижтимоий-иқтисодий шароитларда олиб 
борилиши иқтисодчи олимлар ва мутахассислар талқинидаги бир-бирини 
инкор этувчи илмий қарашларга сабаб бўлмоқда. Бу эса, озиқ-овқат 
тадбиркорлиги фаолиятининг тарихий ривожланиши, унинг иқтисодий ва 
ҳуқуқий 
субъект 
сифатида 
шаклланиши 
синфий 
кўринишларда 
ифодаланганлиги билан белгиланади. 
Ўзбекистонда озиқ-овқат тадбиркорлик тузилмаларининг яхши фаолият 
юритишлари учун зарур имкониятлар яратилмоқда ва уни давлат томонидан 
қўллаб-қувватлаш тизими йўлга қўйилган, ривожланган инфратузилма 
тизими шакллантирилган. Ҳозирги пайтда тадбиркорлик фаолияти 
самарадорлигини ошириш учун уни шакллантириш механизми ва тактик 
режаларни ишлаб чиқиш ва ички бозордаги оммавий ва доимий талабни 
ифодаловчи 
ҳамда 
оралиқ 
тармоқлар 
маҳсулотига 
эҳтиёжни 
рағбатлантирувчи озиқ-овқат саноатидаги тадбиркорлик тузилмаларининг 
фаолиятини ривожлантириш чора-тадбирлари бозор талабларини эътиборга 
олган ҳолда ишлаб чиқиш зарур. 
Ушбу соҳанинг ривожланишига таъсир этувчи омилларнинг иқтисодий 
тараққиёт кўрсаткичлари сифатида ўзаро боғлиқ ва бир-бирини тўлдирувчи 
ҳисобланиб, иқтисодий ўсиш суръати ҳамда аҳоли жон бошига тўғри 
келадиган даромад даражасини ифодаласа-да, таъсир даражаси турличадир. 
Чунки, бу кўрсаткичлар мамлакатдаги ялпи талабни кучайтиради ва 
тадбиркорлар фаолиятига билвосита таъсир кўрсатади. 
Ўзбекистонда озиқ-овқат бозори 1991 йилдан бошлаб янгидан 
шаклланиш жараёнини бошдан кечирмоқда ва бугунги кунга келиб, у икки 

---

71 
шаклда: улгуржи ва чакана озиқ-овқат маҳсулотлари бозорига бўлинган 
(«2.2-расмга қаранг»).