Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy

4-rasm. Ochiq malumotni hashlanish jarayoni. 
Mana bu yerda ko’rishimiz mumkin bizda malumotlarimizning hash qiymatlari 
topildi va kelib chiqqan hash qiymat private key orqali shifrlandi va bu yo’l bilan 
malumotimiz yopiq malumotga aylantirildi. Endi hosil bo’lgan yopiq 
malumotlarimiz va plantextimizning aslini qabul qiluvchiga birgalikda jo’natamiz. 
5-rasm. Malumotlarning jo’natilish jarayoni. 
Mana bu bosqichda Alice Bobdan qopiq malumotni va plantextni aslini qabul 
qilib oldi (6-rasm). Endigi bosqichimiz malumotni o’qish ya’ni yopiq 
malumotimizni o’qish. Alice nima qiladi, avvalo plantextni hash qiymatini topadi. 
Hash qiymat sonlar ko’rinishidagi (digit) javobi chiqadi. Kegingi bosqichda u qabul 
qilib olgan yopiq malumotini o’zining private kalitidan foydalanga holda 
deshifrlaydi. (6-rasm) Deshifrlash orqali u yana raqamlardan iborat malumot oladi. 

---

Sabab yuqorida Bob raqamlardan iborat hash qiymatni private key orqali shifrlagan 
edida. Shuning uchun Alice ham deshifrlash orqali raqamlardan iborat asosi hash 
qiymatdan iborat malumot oladi. Hop u malumotni ham oldi. Endi nima qiladi. Endi 
solishtiradi. Agar plantextdan olingan hash qiymat yopiq malumotimizni deshifrlash 
orqali olingan hash qiymatga teng bo’lsa, u buzilmaga malumot hisoblanadi. 
Butunligi saqlangan malumot hisoblanadi. Agarda teng bolib chiqmasa, demak bu 
malumotimiz yolda qandaydir hakkerlar orqali qayerlarigadur o’zgartirish 
kiritilganlik ehtimoli boladi. Ya’ni butunligi buzilgan malumot hisoblanadi. 
6-rasm. Malumotlarning qabul bo’lishi jarayoni. 
demak biz elektron raqamli imzo orqali malumotimizning butunligi yoki 
butunligi saqlanmagan holatda yetib kelganligini bilib ola olamiz. Malumotimiz 
butunligi saqlangan holda yetib kelgan bo’lsa biz u malumot ustida turli amallar 
bajara olamiz. Agar malumotimiz butunligi saqlanmagan holatda yetib kelganligini 
sezib qolsak, tegishli choralarni qo’llab kalitlarni o’gartirib malumotimizga 
bo’layotgan hujumlarni oldini olishimiz kerak. 
Xulosa; 
Xulosa qilib shuni ayta olamanki Biz bu labaratoriya ishida darsda o’rgana 
olmagan narsalarimizni boshqa adabiyotlardan yaxshiroq o’rganib oldik. Demak 
elektron raqamli imzo malumotimizning yaxlitligini butunligini aniqlash uchun 
xizmat qilar ekan. Buning ustida yuqorida Bob va Alice ikki shaxs orasida tajriba 
o’tkazib misollar keltirdik va bu maruzani yaxshiroq tushunib oldik. Elektron 
raqamli imzoning tayanch nuqtasi bu hash qiymat malumotlarni hash qiymatga 
aylantirib, shifrlab, jo’natib yetib kelgan malumotlarni yana deshifrlab, solishtirib 
shu kabi ishlarni bajarib malumotimizning butunligi haqida malumot ola olamiz 
ekan. Aytib o’tmoqchi bo’lganlarimiz shulardan iborat edi. Etiboringiz uchun 
raxmat. 
Foydalanilgan adabiyotlar; 

---

https://www.youtube.com/watch?v=TmA2QWSLSPg

sayti va dars maruzalari 
asosida tuzildi.