I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

11.3. Oynalashning izolvatsion tavsiflari.
Oyna paketlari
Binolarda oynali to ‘ldirishlar zarur issiqlik himoya sifatlariga 
ega holda, xonadagi talab etilay o tg an y o ru g ‘lik qulayligini 
ta’minlashi kerak va tabiiy shamollatish uchun yetarli darajadagi 
havo singishiga ega b o iish i kerak.
Harakatdagi m e’yorlar turar joy binolari derazalariga quyidagi 
talablami qo‘yadi:
- issiqlik uzatish qarshiligi kamida 0.6 (m2-°C)/Vt; havo singish 
qarshiligi kamida 0.56 m2 sP a/k g b o ‘lishi kerak.
- m exanik k o ‘rsatgichlar va boshqa talablar - deraza bloki 
tayyorlangan konstruksiya va materiallarga b o g iiq holda.
Konstruksiyasi b o ‘yicha barcha derazalar yorug‘lik o ‘tkazuvchi 
va tiniq qismlardan tashkil topgan. Derazalaming yorug‘lik o ‘tkazish 
qismini to id iruv chisi sifatida oyna paketlari va turli qalinlikdagi 
oynalardan foydalaniladi. Oynalarning ichida eng ko‘p tarqalgani 
quyidagi maxsus energiya tejovchi deb nom olgan oynalardir.
- «К - oyna», oyna massasini katta solishtirma og‘irlikka ega 
bo ‘lgan suyuq asosga quyish y o ‘li bilan olinadi. Unga issiqlik tejash
174

---

xususiyatini berish uchun uning yuzasida piroliz usulida metall 
oksididan yupqa qavat hosil qilinadi, bu nurlanish qobiliyatini 0.84 
dan 0.2 gacha kamaytiradi va natijada issiqlik uzatish kamayadi.
- «1 - oyna», vakuum li changlatish usulida olinadigan va 
kumush hamda dielektrik almashuvchi uch yoki undan k o ‘p qavatli 
tuzilishni tashkil etadigan oyna.
Bu oyna o ‘zining issiqlik tejash sifati «К - oynadan» 1.5 barobar 
afzaldir. Lekin uni tayyorlash texnologiyasi magnetron sistemali 
(magnetron - elektr vakuumli asbob) changlatish kabi qimmatbaho 
uskunadan foydalanishni talab qiladi.
H ozirda q o ‘llanilayotgan derazalarni shartli ravishda uch 
guruhga bo‘lish mumkin:
- yog‘och derazalar;
- polivinilxlorid profilli (PVX profil) derazalar;
- alyumin profilli derazalar.
Yog‘och derazalar asosan ikki xil ko‘rinishda bo‘ladi:
- OZS turidagi deraza bloklari. Ular davlatim izda ishlab 
ch iq arilg a n , k o rob kan in g q a lin lig i 100-140 mm uch karra 
ovnalangan yoki oyna va oyna paketlaridan tayyorlangan. Ularning 
issiqlik uzatish qarshiligi 0.8 (m2 °C)/Vt bo‘lib, alyuminiy va PVX 
profillamikiga nisbatan ancha past.
- K orobkaning qalinligi 100 mm dan kam deraza bloklari, 
ular bir kamerali yoki ikki kamerali oyna paketi sifatida bajariladi 
(energiya tejam lash qoplam asi b o ‘lishi m um kin va kam eralar 
orasi argon bilan to ‘ldirilgan ham b o ‘lishi mumkin). Ular yuqori 
tayyorlanish sifatiga ega, derazalar turli yuzalikda ochilishi va turli 
shamollatish rejimiga ega.
Turli turdagi oyna va oyna paketlar bilan bajarilgan PVX -
profilli derazalar m a’muriy binolarda keng qoTlanilmoqda. PVX 
profilli konstruksiyasi ikkita va undan k o ‘p maxsus havo oralig‘iga 
ega, ular kameralar deb ataladi.
Uch kamerali PVX profillari eng k o ‘p tarqalgan. Bunday profilli 
derazalarning tiniqm as yoki sh affo f boTm agan qism b o ‘yicha
175

---

issiqlik uzatish qarshiligi 0.6 - 0.75 (m 2 0C )/V t tashkil etadi. 
Yorug‘lik o'tkazish qismi sifatida, odatda, energiya tejovchi oynalar 
(asosan, «К - oyna») q o ‘llanilgan bir kam erali va ikki kamerali 
oyna paketlardan foydalaniladi. Asosiy bloklaming issiqlik uzatish 
qarshiligini oshirish uchun oynalar orasidagi fazo (bo‘shliq) inert 
gaz bilan to ‘ldiriladi, asosan, argon bilan.
A ly um iniy p ro fild an tay y o rlan g an d eraz alar ham keng 
q o ‘llanilm oqda. Bu, asosan, harorat prokladkali uch kam erali 
alyum iniy profil bunday deraza bloklari past issiqlik uzatish 
qarshiligiga ega, y a’ni 0.35 -0.42 (m2 °C)/Vt buning natijasida yilning 
sovuq davrida profilning ichki yuzasida nam lik kondensatsiya 
hosil bo‘ladi. Bu deraza bloklarini kerakli bo‘lgan issiqlik uzatish 
qarshilikka ega bo‘lishi uchun oynapaket zarur. Bu deraza bloklari 
juda katta havo sizib kirish qarshiligiga ega, bu esa ularni tabiiy 
shamollatish qoilanilad ig an binolarda ishlatilishini chegaralaydi. 
Ularning afzalliklari quyidagilardan iborat:
- amaliy jihatdan chidamlilik muddati cheklanmagan;
- deform atsiyalarga va atrof-m uhitning boshqa ta ’sirlariga 
chidamli va yuqori mustahkamlikka ega;
- derazalarning boshqa turlariga nisbatan ta’mirga yaroqli;
- maxsus e ’tibor talab etilmaydi.