2. Qadimgi Xitoy madaniyati

Yaponiya madaniyatining eng yorqin namunalari.

No teatrining dramaturgiyasi
.
XIV asr oxiri XV asr boshlarida musiqa, 
raqs, dramatik harakatlardan iborat Noo teatri vujudga kelgan. U yokyoku 
nomini olgan. Yokyoku adabiy asari ritmik proza, she’r, notiqlik va maishiy 
muloqat nutqidan tashkil topadi. Demak, bu pyesalarda sahnada sodir 
bo’layotgan harakatlarni o’zining xissiyotlarini aktiv ifodalash uchun xorga joy 
ajratiladi va kelib chiqishiga baho beriladi. Yokyoku pyesasi o’tkir ziddiyatlar 
asosida qurilib shaxs va taqdir mavzulari ko’riladi. Tarixiy xronika va adabiy 
asarlarda qissa va afsonalarga o’xshash sujetlardan foydalaniladi. Noo 
teatrining repertuarlaridagi ko’pgina pyesalar XIV asrning ikkinchi yarmi va 
XV asr boshlarida yozilgan. Yokyoku pyesasining taniqli avtorlari Kanami va 
uning 
o’g’li 
Dzeami 
bo’lishgan. 
Pyesalar 
ichida 
eng 
taniqlilari: 
“Matsukadzyo”, 
“Xagoromo”, 
“Yasima”, 
“Sumidagava”, 
“Ataka”. 
Yokyokuning pyesalari deklamatsiya (badiiy asarni chiroyli, ta’sirchan qilib 
o’qish san’ati)ning musiqiy xarakteriga aloqador intonatsiya, niqoblar, 
kostyumlar, rekvizitlar va boshqalar avtorning ko’rsatmasiga binoan tuziladi. 
Noo teatrida bosgqa dramatik shakllardan han foydalaniladi masalan, kyogen- 
unchalik katta bo’lmagan kulgili asar, fars (yengi, sho’x ba’zan beadab kichik 
pyesa) bilan o’xshash katta pyesalar orasida ijro etiladi. Kyogen pyesasida 
Yaponiyaning XV-XVI asrlardagi turli jamiyatlarga xos bo’lgan hayotini 
realistik ko’rsatadi. Bu pyesaning maishiy sujetlari oddiy so’zlashuv tilida 
yozilgan. Noo teatrining yokyoku va kyogen spektakllari birgalikda katta 
tematik va har xil usullarda spektakl qo’yishga imkon beradi. Kyogenning 
qarama-qarshi maishiy diologlari yokyokuning nafis she’riyati bilan mos 
keladi. XVI asr oxirlarigacha kyogen o’qituvchilardan o’quvchilarga og’zaki 
yetib kelgan. Matnlar tez-tez o’zgartirilgan va ayrim ijrolar uchun 
moslashtirilgan. 
XVII 
asr 
oxirlarida 
kyogenning 
sepektaklga 
tegishli
mulohazali fikrlar va izohli matnlar paydo bo’ldi. Zamonaviy yapon teatrlarida 
kyogen matnlarining anchasini ishlab chiqqan avtorlardan ko’plari ma’lum 
emas.
XVI 
asrda 
dzyoruri- 
qo’g’irchoq 
teatri 
paydo 
bo’ldi.yapon 
dramaturgiyasining bu turi asosida – xalqning qadimgi ertak-qo’shiqlari, 
qo’g’irchoq teatrining an’anaviy spektakllari bilan XVI asrda qo’shilgan va 
o’ziga xos musiqa ohangiga ega bo’lgan. Dzyorurida qissaga oid shakllar 
saqlanib qolgan. Dzyoruri matnlarida hikoyachining personajdagi e’tirozlarini 
va so’zlarini ayrim hollarda ajratish qiyin. XVII asr oxirida dzyorurini 

---

dramalashtitish an’analari paydo bo’ldi. Matnda ko’rsatilayotgan shaxsning 
xarakterlarini ko’rsatib beradigan aniq dramatic shakllar bo’lgan. Yirik yapon 
dramaturgi Tikamatsu Mondzaemon o’zining ko’pgina (140) pyesasini 
dzyururi shaklida yozgan (“Kokusenya kassen”, “Xeyke Nyogo-ga sima”). 
Dzyorurining shakli Kabuki teatridan ko’pgina narsalarni o’zlashtirib olgan.