|
11.3. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш
механизми
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш моддий ва интел-
лектуал харажатлар қилишни тақозо қилади. Шунинг-
дек, давлат ўзининг миллий манфаатлари доирасида ом-
мавий ахборот воситалари фаолиятини тартибга солувчи
демократик ҳуқуқий таъсир воситаларининг шакл ҳамда
усулларини ишлаб чиқади ҳамда амалга оширади.
12 Маънавият: асогий тушунчалар изохли луғати. / Тузувчи ва масъул
мухаррир КНазаров -Т.: Ғафур Ғулом номидаги НМИУ, 2007. -296-бет.
2 2 4
www.ziyouz.com kutubxonasi
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш вазифалари қуйи-
дагилардан иборат:
- ахборот жараёнларининг глобаллашуви шароитида
ахборот тармоқдаришгнг шаклланишида миллий манфа-
атларни ҳимоя қилиш;
- давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, ташки-
лот, корхона ва фуқароларни ҳаққоний, тўлиқ маълу-
мотлар билан ўз вақтида таъминлаш. Бу эса улар учун
қарор кдбул қилишга асос бўлиб хизмат қилади;
- давлат, жамият, шахс ахборот хавфсизлигига зиён
келтирадиган даражада ахборот ресурслари бутунлиги
бузулишининг олдини олиш;
- фуқаро, ташкилот ҳамда корхоналарнинг ахборот
фаолияти соҳасидаги ҳуқуқ ва эркинликларини таъмин-
лаш ва амалга ошириш;
- мамлакат ахборот инфратузилмасини ҳимоя қилиш
ва такомиллаштириш;
- халқаро ахборот муҳити ва майдонига қўшшшшини
таъминлаш;
- ахборот соҳасидаги таҳдидлар ва хавф-хатарларга
қарши ҳаракат қилиш.
Мамлакатда ахборот хавфсизлигини икггисодиёт соҳа-
сида таъминлашнинг асосий чора-тадбирлари қуйидаги-
лардан иборат:
- статистик, молиявий, биржа, солиқ, божхона маъ-
лумотларини яратиш. йиғиш, қайта ишлаш, сақлаш,
узатиш ва ҳимоялаш устидан давлат назоратини ташкил
этиш ҳамда амалга ошириш;
- ахборотларни ҳимоя қилишнинг сертификатлашган
миллий воситаларини ишлаб чиқиш ва уларни статис-
тик, молиявий биржа, солиқ, божхона маълумотларини
йиғиш, қайта ишлаш, саклаш, узатиш тизими ва восита-
ларига жорий этиш;
- электрон савдо ва электрон пуллар ҳамда уларнинг
стандартлашган тизимлари базасида ҳимояланган миллий
электрон тўловлар тизимини ишлаб чиқиш ва жорий этиш,
шунингдек, улардан фойдаланишни тартибга солувчи
ҳуқуқий-меъёрий ҳужжатлар базасини ишлаб чиқиш;
225
www.ziyouz.com kutubxonasi
- иқтисодиётда ахборот муносабатларини тартибга со-
лувчи ҳуқуқий норматив базани мунтазам равишда тако-
миллаштириб бориш;
- иқтисодий ахборотларни йиғиш, қайта ишлаш, сак;-
лаш ва уаатиш тиэимларида ишлаш учун ходимларни
тайёрлаш ва танлаш усулларини такомиллаштириш.
Ахборпт хавфсизлигини таъминлаш йўналишлари
қуйидагилардан иборат:
- ахборот хавфсиалигини таъминлашда давлат сиёса-
ти ва тиэимини ишлаб чиқиш хамда уни амалга ошириш
учун ахборот хавфсизлигига таҳдидларни аниклаш, ба-
ҳолаш ва прогнозлаштириш шакллари, усуллари ҳамда
воситаларини такомиллаштириб бориш;
- ахборот хавфсиэлигини таъминлаш тизим ва воси-
талари самарадорлигини баҳолаш тамойиллари, мезон-
лари ва усулларини ишлаб чиқиш;
- ахборот технологиялари хавфсизлигини таъминлаш,
ахборотларшг ҳимоялашнинг замонавий усул ҳамда воси-
таларини ишлаб чиқиш;
- ахборот хавфсизлигинм таъминлаш ва ахборот тех-
нологиялари соҳасида кадрларни тайёрлаш, кайта тайер-
лаш ва малакасини оширишнинг ягона тизимини яратиш
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш усуллари умумий
ва хусусий турларга бўлинади. Умумий усуллар, ўз нав-
батида, ҳуқухий, ташкилий-техник ва иқтисодий усул-
лардан иборат.
Хуқуқий ҳимоя - хуқуқий асосда ахборотни ҳимоялашни
таъминловчи махсус қонунлар, бошқа меъёрий-ҳуқуқий
актлар, қоидалар, жараёнлар ва тадбирлар мажмуидир.
Ташкилий қимоя - ижрочиларга қандайдир зарар ет-
казишни камайтирадиган ёки унинг олдини оладиган меъ-
ёрий-ҳуқуқий асосдагм ижрочиларнинг ҳамкорлиги ва иш-
лаб чиқаршп фаолиятини регламентлаштириш.
Муҳандислик-техник ҳимоя — тижорат фаолиятига
зарар етказилишига тўсқинлик қилувчи турли техник
воситалардан фойдаланиш.
Ахборотни ҳимоялашга йўналтирилган меъёрий-
ҳуқуқий ҳужжатлар тузилмаси:
2 2 6
www.ziyouz.com kutubxonasi
- конституциявий қонунчилик;
- умумий қонунчилик (шахс, фуқаро, антимонопол
фаолият ва бошқалар тўғрисида);
- махсус крнунчилик (иқпютднинг алоҳида оохалари, дав-
лат куршшши соҳаси, банқ ҳарбий, мудофаа соҳалари ва ҳк.);
- ахборотни ҳимоялашга тегишли қонунчилик (“Дав-
лат сирларини ҳимоялаш тўтрисида’'ги Қонун);
- ахборотни ҳимоялаш бўйича қонуности меъёрий
ҳужжатлари;
- ахборотлаштириш соҳасида ҳуқуқбузарлик учун
жавобгарлик меъёрларини ўз ичига олган ҳуқуқни муҳо-
фаза қилувчи қрнунчилик15.
Асосий ташкилий тадбирлар қуйидагилардан иборат:
- ҳудудга ва бинога бегона шахсларнинг махсус ула-
ниш тизимлари орқали яширин киришининг олдини олиш
мақсадида режимни ва қўриқлашни ташкил этиш, объект-
га кирувчиларнинг кириш-чиқиш вақгини назоратга олиш,
рухсатнома режимини ташкил этиш;
- махфий ахборотлар билан ишлаш учун махсус ула-
ниш тизимига эга алоҳида бинолар ажратиш, объектга
кирувчиларнинг кириш-чиқиш вақтини назоратга олиш,
рухсатнома режимини ўрнатиш;
- шахсий таркиб билан ишлашни ташкил қилиш, са-
ралаб олиш ва жой-жойига қўйиш, ходимларни ўрганиш,
махфий ахборот билан ишлаш қридаларига ўргатиш, ах-
боротни ҳимоялаш қоидалари бузилган ҳолларда жавоб-
гарлик чоралари билан таништириш;
- ҳ у -жатлар билан ишлашни ташкил этиш, ахбо-
ротдан фойдаланиш билан биргаликда, уни ҳисобга олиш,
фойдаланиш, қайтариш, сақлаш ва йўқ қилиш;
- махфий ахборотни йиғиш, қайта ишлаш, тўплаш ва
сақпаш техник воситаларини ишлатишни ташкил этиш;
- ахборот хавфсизлигига бўлган ички ва ташқи таҳдид-
ларни таҳлил қилиш бўйича ишларни ташкил қилиш, унинг
ҳимоясини таъминлаш бўйича тадбирлар ишлаб чиқиш; 1
3
*
13 Каранг: Крьюин А. Информационнал безопасность. Практическое
руководство. - М.: СППРК, К.: ВЕК, 2003. -С 217-231; 232-250; 266-280.
2 2 7
www.ziyouz.com kutubxonasi
- ҳужжатларни ҳисобга олиш, сақлаш ва
й ў к
қилиш-
нинг ўрнатилган тартиблари бўйича шахсий таркибнинг
махфий ахборот билан ишлашини тизимли назоратга олиш
б ў й и ч а
ишларни ташкил этиш.
Мухандислик-техник ҳимояда куйидагилар ишлатилади:
- махфий ахборот ташувчиларга бегона шахсларшгнг
киришига тўсқинлик қилувчи қурилма воситалариии ўз
ичига олувчи жисмоний воситалар;
- алпарат воситаларининг ахборот ҳимоялашини таъмии-
лаш учун техник воситалар оркали ноқонуний уланиш, тар-
қалиш тўтрисида ахборспг берувчи, ахборотни ҳимоялаш учун
ишлатиладиган курилмалар, ускуналар, жиҳозлар ва бошқа
техника (телефон аппаратлар, махсус курилмалар, автомат-
лаштирилган телефон станцияси ва бошкэлар);
- махсус дастурлар, дастурий жамламалар, ахборот-
ни ҳимоялаш тизимлари ва дастурий воситалар, ахборот
тизимлари ҳамда қайта ишлаш воситалари;
- криптографик воситалар - турли шифрлаш усул-
ларидан фойдаланиб, ЭҲМда сақланадиган ва кайта иш-
ланадиган, алоқа тизимлари ва тармоқлари оркали уза-
тиладиган ахборотни ҳимоялашнинг махсус математик ёки
алгоритмик воситалари.
Иктисодий усуллар ахборот хавфсизлигини таъмин-
лашни молиялаштириш тартиби, ахборотларни ҳимоялаш-
нинг ҳуқуқий ва ташкилий-техник, мухандислик-техник
усулларини молиялаштириш тизимини такомиллаштириш,
ахборот рискларини суғурта қилишни ўз ичига олади.
Иқгисодий хавфсизликнинг таркибий қисми сифатида
ахборот хавфсизлигини таъминлаш жараёнида давлат
сиёсатининг барча усулларни мувофиқлаштириш ҳамда
улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш муҳим
аҳамиятга эгадир.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
