Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

6.2. К орхон ани н г и қ т и со ди й м ан ф аатлар и ва
хав ф си зл и ги га т а х ди дл а р
Корхонанинг иқтисодий манфаатлари фойдали ишни 
юритиш, турли эҳтиёжлар мавжуд шароитда талабни 
қондириш, яшаш ва ривожланиш учун рақобат кураши 
кучайган шароитда ҳимоя қилинади.
Тадбиркор фаолиятининг муваффақияти қуйидагилар- 
га бсғлиқдир:
- бозор конъюнктурасини билиш;
- унга наф келтирадиган, бозор талабларидан келиб 
чиқадиган қимматли ахборотлардан фойдаланиш;
101
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- ўзииинг ишлаб чиқариш сирларини саклаш;
- интеллектуал салоҳияти ва технологияси;
- ракобатчининг режаси ва технологик сири тўғриси- 
даги ахборотга эга бўлиши.
Корхона (({)ирма)нинг иқтисодий хавфсизлиги - маъ- 
мурият ва персонал томонидан амалга оширилган ҳуқуқий, 
ташкилий-иктисодий ва инэкенер техншс тавсифдаги чора- 
тадбирлар тизими туфайли вужудга келтирилган ҳаетий 
муҳим иктисодий манфаатларининг ички ва ташқи хавф- 
хатарлардан ҳимояланганлик ҳолатидир.
Корхона турли йўналишдаги иқтисодий хавфсизлик 
стратегиясини ишлаб чикади. Уларнинг муҳимлари куйи- 
дагилардан иборат;
- мавжуд ёки вужудга келиши мумкин бўлган Мқги- 
содий таҳдидларни бартараф этиш ёки олдини олишга 
йўналтирилган, масалан, ахборот оқимларига;
- хавфсизлик объектларига нохуш, салбий таъсир- 
ларни чекловчи, масалан, тижорат сирини ташкил этув- 
чи маълумотлар;
- рискларки ҳисобга олган ҳолда инновацион ва инвес- 
тицион сиёсатни амалга оширшп оқибатида корхонага ет- 
казилган зарар ёки йўкотишларнинг ўрнини қоплаш, 
уларни тиклашга қаратилган хавфсиэлик стратегиялари.
Корхона иктнсодий хавфсизлигига таҳдидлар ичида энг 
муҳимлари иқтисодий шпионаж ва разведка хисобланади. 
Мутахассисларнинг ҳисоботларига кўра АҚШда ҳар йили 
хусусий фирмалар иқгисодий разведка мақсадлари учун 1,5 
млрд доллардан ортиқ маблағ сарфлайдилар. Япония корпо- 
рациялари эса шпионаж орқали бопгқа мамлакатларнинг тех- 
ника ютуқлари тўғрисидаги ахборотларнинг 40%ига эга бўли- 
шади
.7
Ушбу йўл билан рақиблар бир-бирларининг бозор 
стратегиялари, битим (контракт)лар, ишлаб чиқариш режа- 
лари тўғрисидаги маълумоггларни яширикча опишга ҳаракат 
қиладилар. Яширин тарзда сакланаётган маълумотларни ҳуж- 
жатларни ўтир.паш, нусха кўчириш, алокд каналларини яши- 1
1 Экономичегкая беэопасность хозяйственних систем. Учебник - М.: 
Иэд-во РАГС, 2001 - С 257
102
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ринча эшитиш, тегишли ходимларни сотиб олиш, уларга 
таҳдид қилиш, компьютер, электрон ҳисоблаш техникаси 
тармоғига кириш ва бошкэ усулларини қўллаш йўли билан 
иктисодий шпионлик фаолиятини амалга оширадилар
.8
Тадбиркорлар тижорат сирларини саноат шпионажи- 
дан, ошкора бўлишдан ҳимоялаш учун қуйидагиларни 
амалга оширадилар:
- илмий-техникавий янгилик ва ахборотларни ҳимоя 
қилиш учун уларни патентлаштириш, муаллифлик хуқуқини 
олиш, тижорат сири ҳисобланган маълумотларни аниқлаш;
- ҳужжатлар билан ишлайдиган ходимларни аниқлаш, 
рўйхатини тузиш, уларнинг фаолиятини мунтааам назо- 
рат қилиш, ахбпрот ва маълумотлар билан ишлаш тар- 
тибини белгилаш ҳамда унинг уствдан назорат ўрнатиш;
- тижорат маълумотлари ва ахборотларини махсус 
ҳисобга олиш, уларни сақлаш тартибини ўрнатиш, назо- 
рат остида кўпайтириш ҳамда махсус шахслар кузату- 
вида ҳужжатларни йўқ қилиш;
- ходимпарни ҳужжатлар билан ишлаш ва уларни ҳимоя- 
лаш бўйича ўқитиш, машғулотлар ўтказиш, кўрсатма, тав- 
сиялар бериш, кундалик эслатмалар қилиш (
6
.
2
.
1
-чиэма).
6.2.1-ч и зм а