Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

4.2. Иқтисодий хавфсизликни таъминлашда
д а в л а т в и н г
тартибга 
с о л у в ч и л и К
ваэифалари
Бозор муносабатлари шароитида давлат иқтисодиёт- 
га аралашиб, боэор механизмининг амал қилишига кўмак- 
лашади ва аҳолини унинг салбий оқибатларидан ҳимоя- 
лаш чора-тадбирларини кўради. Иқгисодиётни давлат то- 
монидан тартибга солишдан кўзланган асосий мақсад бо- 
зор муноеабатларини муайян ва маълум йўналигцда ри- 
вожлантириб, иқгисодий танглик, таҳцид ва хавф-хатар- 
дан ҳимоялаш ҳамда аҳоли турмуш даражасининг паса- 
йиб кетишига йўл қўймасликдан иборатдир. Давлатнинг 
иқтисодиетга аралашуви кўлами ва даражаси унинг им-
67
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

кониятларига мос бўлиб, бозор механизмлари, хўжалик 
субъектларикинг эркин фаолият юритиши учун қулай 
иқтисодий муҳит яратилишига имкон бериши лозим бўла- 
ди. Шунингдек, давлат хўжалик тизимининг рақобатбар- 
дошлигини ошириш, бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг 
ривожланишини рағбатлантиради.
Давлат иқтисодиётни тартибга солишнинг қуйидаги 
йўналишларида ҳам фаолият юритадм:
иктисодиётдаги жараёнларни объектив, кенг қам- 
ровли мониторинги, шу жумладан, шахс, давлат ва жа- 
миятнинг муҳим ҳаётий манфаатларига ички ҳамда ташки 
тахдидларни аниқлаш ва прогнозлаштириш учун ахбо- 
ротлар базасини яратиш;
- иқтисодий манфаатларга бўлган таҳдидларнинг ол- 
дини олиш, уларнинг салбий окибатларини енгиш ҳамда 
барҳам бериш бўйича жарима ва узоқ муддатли чора- 
тадбирлар комллексини ишлаб чиқиш. Бунда давлатнинг 
иқтисодий хавфсизлик стратегиясини амалга ошириш 
бўйича фаолиятини мувофиқлаштириш ва назорат қилиш 
чора-тадбирларининг натижалари баҳоланади.
Давлатнинг ушбу иқтисодиётга аралашуви дастакла- 
рини аниқлашда хўжалик субъектларининг ривожланиш 
ва ўз фасшиятини тартибга солиш имкониятларини аниқ- 
лаш муҳим аҳамият касб этади. Давлат инетитуционал ўзга- 
ришлар, таркибий сиёсатни амалга ошириш орқали иқти- 
содиётнинг самарали амал қилиши учун қулай шароит яра- 
тиш мақсадида молиявий, пул-кредит, инвестициялаш ва 
ташқи иқгисодий соҳаларни фаол тартибга солади.
Давлатнинг иқтисодий хавфсизликни таъминлаш 
бўйича фаолияти қуйидагиларни ўз ичига олади:
- мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий тизими ҳамда 
давлатнинг барқарорлигига хавф туғдирувчи омилларни 
аниклаш ва мониторинг қилиш;
- ушбу омилларнинг зарарли, салбий таъсирига бар- 
ҳам бериш ёки юмшатишга қаратилган иқтисодий сиё- 
сатни шакллантириш ва институционал ўзгаришларни 
амалга ошириш.
68
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Иқтисодий хавфсизликни таъминлашда давлат хар- 
бий-саноат базасини мустаҳкамлаш ва унинг барқарор- 
лигини оширишда турли усуллардан фойдаланади:
- ишлаб чиқаришни оқилона жойлаштириш;
- стратегик хом ашё ресурслари ва камёб воситалар 
заҳирасини яратиш;
- бир-бирининг ўрнини босувчи ва тўлдирувчи 
ишлаб
чиқаришларни ташкил этиш;
- ер ости иншоотлари ва омборларни қуриш;
- ишлаб чиқаришни бошқаришнинг ишокчли тизим 
ҳамда манзилларини ривожлантириш ва ҳк.
Мамлакат 
ўэ
иқтисодий хайфсигшигини таъминлашда хал- 
қаро, минтақавий, ижтимоий ва давлат муассасалари (ин- 
ститутлари)дан ҳамда уларнинг фашгият услублари, ҳуқуқий, 
дипломатик, диний, ғоявий, маъмурий, иқгисодий, ҳарбий, 
информацион ва бошка чора-тадбирлардан фойдаланади.
Иқтисодий хавфсизлик соҳасида қўлланувчи сиёсий 
воситалардан мамлакат иқтисодиётига бошқа мамлакат 
ёки бир неча мамлакатлар томонидан етказилиши мум- 
кин бўлган зарар, иқтисодий ҳуруж, таҳдидлардан ҳимоя- 
ланиш
мақсадида фойдаланилади.
Ушбу сиёсий воситалар уз ичига қуйидагиларни олади:
- БМТ ва БМТнинг Хавфсизлик кенгашида мамлакат 
миллий-иқтисодий манфаатларига мос келадиган резолю- 
циялар қабул қилинишига эришиш;
- халқаро арбитраж ёки халқаро судга иқтисодий 
тазйиқ, таҳдидлар юзасидан мурожаат қилиш;
- музокаралар ўтказилишини ташкил қилиш ва амал- 
га ошириш;
- халқаро иқтисодий ташкилотларда аъзо сифатида 
ёки кузатувчи мақомида мам.пакат миллий-иқгисодий ман- 
фаатларини амалга ошириш мақсадида фаолият юритиш;
- ўзаро манфаатли халқаро иқтисодий ҳамкорлик 
шартномаларини ратификация қилиш ва ҳ к '
' Гордиенко Д.В Основм экономической беэопасности государетва. 
Курс лекций учеб-метод лособие. -М : Финансм и статистика: 
ИНФРА. -М. 2009. -С.203-205-210.
69
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Давлат иқтиеодий хавфсизликни таъшшлашнинг ички 
механизмида юқорида баён қилинган воситалардан фой- 
даланган ҳолда мамлакатда бозор ўзгартиришлари, ис- 
лоҳотларини амалга ошириш, иқгисодиётни бошқариш- 
нинг бозор ва давлат дастаклари, усулларидан фойдала- 
нишни уйғунлаштириш, стратегик заҳираларни жамға- 
ришга каратилган тадбирларни амалга опшради.
Иктисодий хавфсизликни таъминлаш ички механиз- 
мининг амал қилиш самарадорлиги қуйидагилар билан 
белгиланади:
- миллий иқтисодиётнинг кенгайтирилган такрор иш- 
лаб чиқаришга қодирлиги;
- мамлакат ичида маҳсулотлар асосий турларининг 
ишлаб чиқарилишига эришилганлиги;
- стратегик ресурслар устидан давлат назоратининг 
ўрнатилганлиги;
- молмявий-банк тизимгашнг барқарорлиги;
- илмий ва инновацион салоҳиятаинг кўллзб-кувват- 
ланиши;
- мамлакат иқгисодий яхлитлигининг сақланиши;
- бозор иқтисодиётининг нормал амал қилиши учун 
зарур ва мақбул даражада давлат томонидан ижтимоий- 
иқтисодий жараёнларнииг тартибга солиниши.
Мамлакат иқтисодий хавфсизлигини таъммнлашнинг 
ташқи иқтисодий механизмини амалга оширишнинг асо- 
сий йўналишлари куйидагилардан иборат:
- хорижий мамлакатлар билан иқтисодий ҳамкорлик 
алоқалари ва интеграциялгшувини ривожлантириш;
- мамлакат ичида ишлаб чиқарилган маҳсулотларнинг 
жаҳон боэорларида рақпбатбардошлигини ўстириш.
Иқгисодий хавфсизликни таъминлашнинг ташқи иқгисо- 
дий механизми амал қилиши натижасида миллий иқгиеоди- 
ётнинг ташқи таҳдидларга қарши туриш қобилияти ошади:
- асосий турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқаргаи бўйича 
бошқа мамлакатлар билан кооперадион алоқалар ўрнатиш;
- товар ва хиэматлар экспорти ҳамда импорти усти- 
дан давлат томонидан назорат ўрнатиш;
70
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- мамлакатда ишлаб чиқарилган маҳсулотлар рақо- 
батбардошлигини қўллаб-қувватлаш;
- бошқа мамлакатлар ҳамда халқаро иқтисодий таш- 
килотлар билан тузилган шартномалар барқарорлигини 
таъминлаш;
- халқаро ва минтақавий иқтисодий майдоннинг, ин- 
теграцион уюшмаларнинг шаклланишида иштирок этиш;
- халқаро иқтисодий муносабатлар, алоқаларни за- 
рурий меъёрда давлат томонидан тартибга солиш.
Шуни айтиб ўтиш жоизки, иқтисодий хавфсизликни 
таъминлашда давлат бошқарув органлари фаолиятини му- 
вофиқлаштириш ишлари Республика Президенти раҳбар- 
лигидаги Миллий хавфсизлик кенгаши томонидан амалга 
оширилади. Хавфсизлик кенгаши аъзолари мамлакат Пре- 
зиденти томонидан тайинланади. Унинг таркибига Бош ва- 
зир, Хавфсизлик кенгаши котиби, Ташқи ишлар вазири, 
миллий хавфсизлик хизмати раҳбари, мудофаа ва ички 
ишлар вазирликларининг раҳбарлари киради. Кенгаш дои- 
расида иқтисодий хавфсизликни таъминлаш бўйича идо- 
ралараро доимий комиссия фаолият юритадм. Ушбу ко- 
миссия Олий Мажлиснинг Қонунчилик палатаси ва Сена- 
тининг тегишли қўмиталари билан иқтисодий хавфсиз- 
ликни таъминлашнинг қонунчилик базасини такомиллаш- 
тириш борасида ҳамкорлик қилади, шунингдек, Хавф- 
сизлик кенгашига иктисодий хавфсизлик соҳасидаги дав- 
лат сиёсатининг муҳим йўналишлари 
бўйкча
таклифлар, 
тавсиялар ишлаб чикади ва бу борадаги турли вазирлик 
ҳамда муассасалар, ҳудудий бошқарув органлари фао- 
лиятини мувофиқлаштиришга кўмаклашади.