Гистология цитология ва эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
Ёшга кўра ўзгаришлари. 
Чақалоқларда орқа мия нерв тизимининг
бошқа қисмларига нисбатан яхши ривожланган. Туғилишига яқин орқа 
мия канали эркин юзаси киприк тутувчи эпендимоцитлар билан 
қопланади. Бу киприклар 5 ѐшга келганда йўқолади. Макро- ва 
микроглиялар шаклланиши 6 ойликда тугайди. Чақалоқларда орқа 
миянинг ҳамма ядролари мавжуд бўлиб, нейроцитлари майда, улар 
пигмент тутмайдилар. Чақалоқлар нерв толаларининг миелин ланишини 
катталарга қараганда анча суст бўлади. Миелинизация жараѐни 2-3 ѐшга 
келиб якунланади. Афферент толаларда бу жараѐн эфферент толаларга 
нисбатан тез боради. Пирамида йўли толалари 2-3 ойликда катта 
ѐшдагиларга ўхшаб қолади. Ён тутам толалари миелинизацияси 4 ѐшга 
келиб якунланади. 
Спинал 
ганглийлар 
организмнинг 
кўп 
қисмидан 
сезги 
импулсларини орқа мияга олиб келади.Шунинг учун унинг жарохати 
ташкаридан келадиган сезгини пасайтириши ѐки умуман ўтказмаслиги
мумкин. Орқа мияда кўп орттирилган ѐки туғма касалликлар учрайди. 
Туғма касалликлар кўпроқ нерв найининг тараққиѐти билан боғлиқдир. 
Болаларда кўп вақт орқа мия чурраси учрайди.
Катта одамда спинал суюклик микдори 150мл атрофида бўлади ва хар 
4-7 соатда янгиланиб туради. Бир суткада 500млгача суюклик ишланади. 
Суюклик таркибида натрий, хлор, калий элементлари кўп булади. Суюклик 
кўпроқ тўр қаватда сўрилади
.
Бош мия 
Бош мия нерв найининг олдинги (краниал) бўлимидан тараққий этади. 
Дастлаб краниал бўлим тортмалар ѐрдамида учта: олдинги, ўрта ва орқа 
пуфакчаларга бўлинади. Сўнгра бир нечта қўшимча бўйлама бурмалар пайдо 
бўлиб, олдинги ва орқа пуфакчаларнинг ҳар бирини иккитадан қисмга 
ажратади. Натижада, бош миянинг бўлажак бўлимлари сонига мос равишда 
бешта мия пуфакчалари ҳосил бўлади. Ушбу бўлимларнинг нерв тўқимаси 

---

пуфакчалар 
деворининг 
материалидан 
шаклланади. 
Пуфакчалар 
бўшлиғининг ўлчамлари эса нисбатан кичрайиб, улар бош мия қоринчалари 
ва сильвий водопроводига айланади.
Бош мияда кулранг ва оқ моддалар тафовут қилинади, лекин бу 
иккала таркибий қисмларнинг бўлиниши орқа мияга қараганда анча 
мураккаб. Бош мия кулранг моддасининг кўпчилик қисми катта ярим 
шарлар ва миячанинг юзасида уларнинг пўстлоғини ҳосил қилиб 
жойлашади. Камчилик қисми оқ модданинг ичида жойлашиб, мия ўзагининг 
кўп сонли ядроларини ҳосил қилади.