Bap new indd

Serpimlilik kúshi sırtqı kúshtiń tásirindegi 
deformaciyanıń shamasına tuwrı propor
-
cional.
Bul nızamdı 1660-jılı Inglis alımı Robert Guk 
ashqan. Sonıń ushın ol 
Guk nızamı
dep ataladı..
Deneniń (prujinanıń, sımnıń) qattılıǵı 
k
qansha 
úlken bolsa, onı sozıw yamasa qısıw, yaǵnıy de
-
formaciyalaw sonsha qıyın boladı. Qattılıq koef
-
ficienti hár qıylı deneler ushın hár qıylı mániske 
iye. Uzınlıǵı 
l
, kese-kesiminiń maydanı 
S
bolǵan 
sterjennıń qattılıǵı – 
k
tómendegishe formulanıń jár de-
minde ańlatıladı:
k 
= 
E —
S
l .
Bunda 
E
– sterjen soǵılǵan zattıń serpimlilik moduli 
(Yung moduli) dep ataladı. Ol hár qıylı zatlar ushın hár 
qıylı boladı.
Prujina 
F
s
sırtqı kúshiniń tásirinde qısılǵanda, ol ∆
l
ge 
qısqaradı. Kúshtiń artıp barıwı menen ∆
l
de proporcional 
túrde artadı (82-súwret), yaǵnıy Guk nızamı orınlanadı. 
Kúndelikli turmısımızda sozılıw hám qısılıw deformaci
-
yalarınan basqa iyiliw (83-súwret), jılısıw (84-súwret) 
hám buralıw (85-súwret) deformaciyaların da baqlawımız 
múmkin.
Guk nızamı kishi deformaciyalarda orınlanadı. Ser
-
pimlilik deformaciyanıń sırtqı kúshke baylanıslı grafigi 
(86-súwret) sırtqı kúshtiń belgili mánisine shekem koor
-
dinata basınan ótiwshi tuwrı sızıqtan ibarat bolıp, ol jerde 
Guk nızamı orınlanadı.
∆
l
81-súwret.
Deformaciyanıń 
tásir etiwshi kúshke 
baylanısı.
F
→
serp
mg
2mg
83-súwret. 
Iyiliw 
deformaciyası.
F
→
serp
mg
82-súwret.
Qısılıw 
deformaciyasınıń tásir 
etiwshi kúshke baylanısı.
P
3
mg
mg
mg
P
2
P
1