O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Mineralokortikoid dori vositalari 
Dezoksikortikosteron 
atsetat- 
Desoxycorticosteroni 
acetas 
m/i 
va 
sublingual 
0,005;
0,5% 
moyli 
eritma 
1ml 
ampulalarda: 
0,005g 
dan 
tabletkalar (til ostiga qo‘yish 
uchun) 
Dezoksikortikosteron 
trimetilatsetat- 
Desoxycorticosteroni 
trimethylacetas 
m/i 0,025 (2 
haftada 
1 
mahal) 
2,5% 
suspenziyaning 
1ml 
ampulalarda 

---

- 674 -
davrida rivojlanishi uchun sharoit tayyorlanadi. Shu sababli sariq tana gormoni 
ko‘pincha homiladorlik gormoni deb ataladi. Yo‘ldosh ham gestagen va estrogen 
gormonlar manbaasi hisoblanadi. Yo‘ldosh ta'sir xususiyatlari bo‘yicha gipofiz 
oldingi bo‘lagi gormoniga 
xos bo‘lgan xorionik gonadotrop 
gormon 
(lyuteinizatsiyalovchi) ajratadi. Agar tuxum hujayrasi urchimasa, sariq tana teskari 
rivojlanishga uchraydi va hayz ko‘rish bachadon shilliq qavatining ko‘chishi 
kuzatiladi. Jinsiy bezlar gormonlarining ishlab chiqarilishi gipofizning oldingi 
bo‘lagining gonadotrop gormonlari boshqaradi. 
Estrogen va gestagen maxsus retseptorlar bilan bog’lanib hujayra ichida ta'sir 
ko‘rsatadilar. Asosiy ta'sir joyi bu hujayra yadrosi bo‘lib, u yerda estrogen yoki 
gestagen retseptor kompleksi (majmuasi) DNK bilan birikadi va shu yo‘l bilan 
oqsil sinteziga ta'sir ko‘rsatadi. Estrogen va gestagen (progestagen)lar ta'sir 
ko‘rsatuvchi retseptorlarning eng ko‘p miqdori bachadon, qin, sut bezlari, hamda 
gipotalamus va gipofizning oldingi bo‘lagida joylashgan. 
Ayollar jinsiy gormon dori vositalarining spetsifik faolligi ba'zan biologik 
standartizatsiya usuli bilan aniqlanadi. Estrogenlarni axta qilingan sichqon yoki 
kalamushlarda kuyikish chaqirish (estrus) xossasi asosida sinaladi. Estrogenlar 
ta'sirini jonivorlar qinidagi ajratmadan tayyorlangan surtma xarakteriga ko‘ra 
xukm chiqariladi. Osoyishtalik davrida (anestrus) surtmada shilliq, leykotsitlar va 
juda kam miqdorda yadroli epitelial hujayralar aniqlanadi. Kuyikish davrida 
surtmada ko‘p miqdorda yadrosiz dag‘allashgan epitelial hujayralar aniqlanadi. Bir 
ta'sir birligi (1 TB) 0,1 mkg estron faolligi mos keladi. 
Gestagenlarni biologik standartizatsiyalashni balog‘atga yetmagan urg‘ochi 
quyonchalarda o‘tkaziladi. Ma'lum sxema bo‘yicha jonivorlarga avval estron, 
so‘ngra progesteron kiritiladi. Bunda soxta homiladorlik rivojlanadi. Bachadon 
shilliq qavatining o‘zgarishlari tahminan homiladorlikning 8-kuniga mos kelishi 
kerak (gistologik tekshirishlar o‘tkaziladi). Bir ta'sir birlik ( 1TB) 1 mg kristallik 
progesteron faolligiga teng. 
_________________________________________ 

---

- 675 -
1 
Estrogen va progesteronlar almashinuvi mahsulotlari glyukuron va sulfat kislota 
bilan kon'yugatlar ko‘rinishida buyrak orqali ajraladi.