Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

Qizil storno
usulida xatolarni to’g’rilash
. Yuqorida ksltirilgan xatoni ko’chirish yo’li bilan 
tuzatish mumkin. 
D-t 
2010 
K-t 
D-t 
1010 
K-t 
D-t 
2310 
K-t 
3)5000 
S 
2)5000 
1)5000 
3)5000 
1)5000 
2)5000 
5000 
5000 
10000 
5000 
5000 
5000 
5000 
- 
- 

---

67 
D-t 
1010 
K-t 
D-t 
2010 
K-t 
S. 
1)5000 
2) 
3)4000 
1)5000 
2) 
3)4000 
- 
4000 
4000 
4000 
4000 
Bunda: 
1- operasiya noto’g’ri, xato yozilgan summa; 
2- operasiya «kizil storno» usulida xato yozilgan summa o’chirildi; 
3- operasiya to’g’ri summani aks etgirilishi. 
I.
Aralash yozuv usulida xatolarni to’g’rilash. Bunda xato yozilgan summa qizil siyoxda takror 
yoziladi, to’g’risi esa oddiy siyoxda yozib qo’yiladi. Bu usulda ikkiyoqlamali yozuv tamoyili 
buziladi. Masalan, asosiy ishlab chiqarishga 5000 so’mlik sarflangan material xato qilib yordamchi 
ishlab chiqarishga yozilgan. Aralash yozuv usulida 2310 «Yordamchi ishlab chiqarish» schyotining 
debetiga yozilgan 5000 so’m qizil siyoxda takror yoziladi va bu summa 2010 «Asosiy ishlab 
chiqarish» schyotining debetiga oddiy siyoxda yozib qo’yiladi. 
Xo’jalik operasiyalarini hisob registrlarida aks ettirish ma’lum tartibda rasmiylashtirilgan va 
ishlangan hujjatlar asosida amalga oshirilishi kerak. 
Hujjatlardagi xo’jalik operasiyalarni hisob registrlariga yozish operasiyalarni tarqatish deb 
nomlanadi. 
Operasiyalarni tarqatish hujjatlarini kontirovkalash (belgilab qo’yish) asosida amalga oshiriladi. 
Ko’pincha operasiyalar oldin qisqa va kuzatish uchun qulay bo’lgan shakldagi sintetik hisob 
registrlarida aks ettiriladi. Ularning har bir yozuvi mazkur yozuvning faqat navbatdagi raqami va 
summasini ko’rsatadi. Keyin operasiyalar analitik hisob registrlariga tarqatiladi. Lekin hozirgi vaqtda 
amaliyotda boshqacha tartib keng tarqalgan: oldin yozuvlar sintetik va analitik hisobning aralash 
registrlarida aks ettirilib, keyin esa hisobot davrining oxirida bir oydagi umumiy yakunlar sintetik 
hisobning tizimli registriga - Bosh daftarga yozib qo’yiladi. Analitik hisob registridagi yozuvlar 
sintetik registrlardagiga qaraganda mukammalroq. Ularda, odatda yozuvlar sanasi va raqami, 
operasiyalarning qisqacha mazmuni (yoki yozuvga asos bo’lgan hujjatga ilova), pul ifodasidagi summa 
(moddiy boyliklar bo’yicha esa natura ko’rinishidagi soni ham) ko’rsatiladi. Analitik hisobdagi bunday 
mukammal yozuvlar mazkur operasiyaning mazmunini chuqurroq o’rganish kerak bo’lganda har gal 
hujjatga murojaat qilmaslik uchun zarurdir. 
Hisob registrlaridagi yozuvlar qo’l bilan yoki avtomatlashgan yordamida amalga oshirilishi 
mumkin. 
Hisob registrlari aniq va o’z vaqtida yuritilib, u joriy hamda yakuniy ma’lumotlarni belgilangan 
muddatda olinishiga rioya qilib, mablag’lar hamda mehnatni eng kam sarf qilgan holda tashkil etilishi 
kerak. 
5000 
5000 

---

68 
Hisob registrlarini qisqartirish va soddalashtirish ko’p yillar mobaynida bir qancha yo’nalishlar 
bo’yicha olib borilgan. Ulardan biri yuqorida ta’riflangan operasiyalarning sintetik va analitik 
yozuvlarini bitta umumiy registrda olib borishdir. 
Ko’pchilik registrlarda chiziqli (lineynaya) yozuv deb nomlangan usul keng tarqalgan. Uning 
mohiyati shundan iboratki, schyotning krediti bo’yicha aks ettiriladigan summa debetidagi unga to’g’ri 
keladigan qatorda aks ettiriladi. Chiziqli yozuvdan foydalanish ayniqsa debitorlik va kreditorlik 
majburiyatlarning o’z vaqtida to’lanishi ustidan kuzatishni ta’minlaydigan turli - tuman hisob-kitob 
operasiyalarini hisobga olishda qulaydir. Chiziqli yozuv texnikasini yuqorida keltirilgan maxsus ishlab 
chiqarish va sotish vedomostiga qarab tushunib olish mumkin. 
Hisobli ro’yxatga olishda qisman summalarni ko’p martalik vedomostlarda oldindan jamg’arish 
hamda guruhlovchi vedomostlarda bir vaqtning o’zida (odatda oyning oxirida) qilinadigan hujjatli 
ma’lumotlarni guruhlash yo’li bilan yozuvlarni hisob registriga tayyorlash katta ahamiyatga egadir. 
Guruhlovchi vedomostlar ko’p martalik vedomostlarga o’xshagan. 
Sintetik hisobda yozuvlar sonini qisqartirishga har bir xo’jalik operasiyasini aks ettirish bilan emas, 
balki tegishli vedomostlarda hisoblab chiqilgan bir turdagi korrespondensiyaga ega bo’lgan barcha 
operasiyalar bo’yicha umumiy yakunini yozish yo’li bilan erishiladi. 
Hisobdagi ro’yxatga olishning ilg’or usullari shaxmatli yozuv tamoyili deb nomlanadigan yozuvga 
asoslanadi. Uning mohiyati shundan iboratki, xo’jalik operasiyalarini summasi faqat bir marta yoziladi 
va bir vaqtning o’zida tegishli schyotlarning debeti hamda kreditida aks ettiriladi.. Shaxmatli tamoyilga 
asoslangan registrga misol tariqasida Bosh daftarni keltirish mumkin. 
Xullas, hisobdagi ro’yxatga olishni yaxshilash va uning mehnat sig’imini kamaytirishda mashinali 
yozuvlardan foydalanish alohida ahamiyatga egadir.