Курс иши мавзу: Кар болалар мактабида дактил нутқига ўргатиш

 
 
2 Bob Kar bolalar maktabida daktil nutqiga o‘rgatish ishi mazmuni, uslublari 
2.1. Eshitishda nuqsoni bo’lgan o’quvchilar daktil nutqini
eksperemental o’rganish metodikasi 
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarning daktil nutqini L.R. Mo‟minova 
tomonidan ishlab chiqilgan (ekspressiv va impressiv nutqni tekshirish uchun)
metodikalari asosida o‟rganishni maqsad qilib qo‟ydik. Oldimizga qo‟ygan 
vazifalarni bajarish uchun esa bir qator metodlarning yig‟indisidan foydalandik: 
1. Pedagogik, psixologik va metodik adabiyotlarni o‟rganish va tahlil qilish; 
2. Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarning daktil nutqi xususiyatlarini 
o‟rganish; 
3. Pedagogik eksperement o‟tkazish va uning natijalarini tahlil qilish. 
Eksperemental tadqiqotni o‟tkazish metodikasi va uni tashkil etish jarayoni
eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarning daktil nutqi xususiyatlarini aniqlashga 
yo‟naltirilgan.Tajriba eksperementimizning maydoni sifatida Qashqadaryo 
viloyati Qashqadaryo shahri kar bolalar maxsus maktab –internati tanlandi. 
Eksperementimizda eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarga quyidagi 
og‟zaki topshiriqlar berildi. 
Faol lug‟atning rivojlanganligini tekshirish 
1. Gavda qismlarini nomlash: 
ko‟z, peshona, yuz, burun, soch, quloq, oyoq, bosh, bo‟yin. 
Ko‟rsatma: eksperementator bolaning gavda qismlarini ko‟rsatib ularning 
nomini “Bu nima?” deb so‟raydi. 
2. Uy jihozlarini nomlash: 
stol, stul, shkaf, divan, kreslo, qandil, oyna, deraza, krovat, gilam. 
Ko‟rsatma: eksperementator bolaga uy jihozlarini ko‟rsatib ularning nomini “Bu 
nima?” deb so‟raydi 

---

3. Umumlashtiruvchi so‟zlarni topish: 
Bolaga quyidagi mavzular bo‟yicha predmetlarning rasmlari ko‟rsatiladi: 
o‟yinchoqlar, idish-tovoqlar, kiyimlar, oyoq kiyimlari, sabzavotlar, mevalar, 
transport, uy hayvonlari, yovvoyi hayvonlar. 
O‟yinchoqlar: qo‟g‟irchoq, mashina, kubik, raketa, koptok, . 
Ko‟rsatma: bolaga avval birin-ketin ko‟rsatilgan rasmlarni nomlash, 
so‟ngra umulashtiruvchi so‟zni topish taklif qilinadi. 
4. Predmetlarning belgilarini nomlash
Ko‟rsatma: bolaga avval birin-ketin ko‟rsatilgan rasmlarni nomlash, 
so‟ngra predmetlarning belgilarini nomlash taklif qilinadi 
5. So‟zlarga antonimlarni topish 
Ko‟rsatma: bolaga avval birin-ketin ko‟rsatilgan rasmlarni nomlash, 
so‟ngra so‟zlarga antonimlarni topish taklif qilinadi 
6. Predmetlar va harakatlar tasvirlangan rasmlar bo‟yicha gaplar tuzish: 
“Bu qo‟g‟irchoq. U olma ushlab turibdi. Bu o‟quvchi. O‟quvchi dars 
tayyorlayapti” 
Ko‟rsatma: bolaga predmetlar va harakatlar tasvirlangan rasmlar bo‟yicha 
daktil nutqi vositasida gaplar tuzish taklif qilinadi. 
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar javoblari quyidagi mezonlar asosida 
baholandi: to‟g‟ri bajardi, eksperementatorning yordami bilan bajardi, 
topshiriqni qisman bajardi, topshiriqni bajara olmadi.